Κυκλοφόρησε στην Ιταλία στα τέλη Μαΐου 2019 το δοκίμιο του Giulio Vignoli «La cacciata degli Italiani di Corfù (1944). Una indagine incompleta» [Η εκδίωξη των Ιταλών της Κέρκυρας (1944). Μια ατελής έρευνα]

Η ιδιότητα του συγγραφέα (καθηγητής πανεπιστημίου Ευρωπαϊκού Δικαίου) και η χρήση του ορθού ορισμού στον τίτλο (Ιταλοί της Κέρκυρας και όχι ιταλόφωνοι Κερκυραίοι) δίνει στον επίδοξο αγοραστή μια πρώτη εντύπωση ενός σοβαρού δοκιμίου. Ουδεμία προσδοκία θα μπορούσε να ήταν πιο ανακριβής, ο «θησαυρός» αποδείχτηκε κάτι χειρότερο από άνθρακα, λάσπη!

Ο ογδοντάχρονος φιλομοναρχικός Vignoli πλάθει ένα εξωπραγματικό excursus βασιζόμενος σε γελοίες πηγές και μέσα σε αυτό το πομπώδη, ανύπαρκτο πλαίσιο τοποθετεί τις ελάχιστες γραμμές που έχουν σχέση με την ιστορία της εκδίωξης των Ιταλών, γραμμές με στοιχεία και αριθμούς που μοιάζουν υπερβολικά με παλαιότερη δημοσίευση του γράφοντα.

Απεχθές περιεχόμενο
Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι: To βιβλίο αποτελείται από 6 κεφάλαια συνόλου 60 σελίδων, συν ένα τελευταίο τμήμα με μια συλλογή εγγράφων.
Το ιστορικό πλαίσιο είναι το γνωστό και τετριμμένο με εμφανή στοιχεία ιταλικού αλυτρωτισμού, όπως η 400χρονη ενετική κατοχή που έπλασε μια κοινωνία με ιταλικά χαρακτηριστικά, η ευρεία χρήση της ιταλικής γλώσσας στα δημόσια έγγραφα μέχρι τα χρόνια της Ένωσης, η παρουσία στη ντόπια κοινωνία πολλών ιταλικών επωνύμων που έχουν πλέον ελληνοποιηθεί από τους κατόχους τους…λόγω φόβου.

Για την ιστορική αναδρομή στα χρόνια του πολέμου μοναδική πηγή είναι το βιβλίο «η ιταλικότητα της Κέρκυρας» του Marsico, ένα πραγματικό γελοίο σύγγραμμα ενός που έλαβε μέρος στην…ειρηνική κατάληψη της Κέρκυρας  και που ισχυρίζεται πως οι ιταλικοί βομβαρδισμοί δεν προκάλεσαν θύματα και πως ύστερα από της πρώτες μέρες επιφυλακτικότητας ο πληθυσμός έδειξε όλη την αγάπη του και τη φιλία του προς τα ιταλικά στρατεύματα, ενώ παράλληλα πολλοί κάτοικοι συνεργάζονταν με τις Αρχές κατοχής.
Αλλά και ο ίδιος ο Παρίνι σκιαγραφείται σχεδόν σαν ευεργέτης του τόπου με τα υγειονομικά, οικονομικά και πολιτιστικά έργα που έκανε, με τα φορτία τροφίμων που έφερε, με την καθιέρωση της ιονικής δραχμής για την ενίσχυση της οικονομίας, με την κατασκευή του νοσοκομείου, με τη δημιουργία κατασκηνώσεων, με τη χορήγηση συντάξεων. Και οι Κερκυραίοι φάνηκαν μετά τόσο αχάριστοι, έλαβαν τόσα πολλά και τους ξεπλήρωσαν με την εκδίωξη…Όπως φάνηκαν αχάριστοι και με τη γυναίκα του Παρίνι, Rosetta Colombi, που εργάστηκε σαν νοσοκόμα στο νοσοκομείο και δεν της αφιερώθηκε μεταπολεμικά ούτε ένας δρόμος, ούτε μια προτομή…

Ιταλικό Έθνος
Όσο αφορά το θέμα του βιβλίου, ο συγγραφέας αμφισβητεί τους επίσημους αριθμούς των Ιταλών, παρόντων στο νησί το 1944. Αν και οι επίσημες απογραφές των προηγούμενων ετών, όπως και σημειώσεις του ίδιου του Παρίνι, παραθέτουν ένα αριθμό 1200 περίπου Ιταλών στο νησί το 1944, ο συγγραφέας τον αμφισβητεί, ανεβάζοντας τον σε 5.000-10.000,  θεωρώντας Ιταλούς όλους τους καθολικούς του νησιού, συμπεριλαμβανομένων των Ελλήνων και των Μαλτέζων. Με ένα πρωτοφανές αποκύημα της φαντασίας θεωρεί τους καθολικούς Έλληνες απόγονους των Βενετών με ιταλική ψυχή και τους Μαλτέζους φυλή με ιταλική συνείδηση. Έτσι, στη κρίση του συγγραφέα, αυτό που πραγματικά μετράει είναι η εθνική συνείδηση και η ιδέα του έθνους, όχι του κράτους και των στοιχείων της ταυτότητας…

Μεθόδιος Κοντοστάνος
Για την εκδίωξη των Ιταλών ο συγγραφέας επιρρίπτει τις ευθύνες στην αχάριστη ελληνική κυβέρνηση της εποχής, η οποία χειραγωγήθηκε σαν μαριονέτα από την Ορθόδοξη Εκκλησία και ειδικά από τον μητροπολίτη Μεθόδιο Κοντοστάνο. Οι κατηγορίες κατά της Εκκλησίας και κατά του Μεθοδίου επαναλαμβάνονται σε διάφορα σημεία στο κείμενο, με σκοπό να περάσει το συμπέρασμα πως η απόφαση της εκδίωξης των Ιταλών ήταν δάκτυλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας που αισθάνθηκε να απειλείται από την πολυάριθμη ιταλική/καθολική παρουσία στο νησί. Και πως «η ίδια η εκδίωξη οφείλεται στο θρησκευτικό, πολιτικό και φυλετικό μίσος, το οποίο δεν προέρχεται από την πλειοψηφία των Κερκυραίων αλλά από την ηγεσία της ελληνορθόδοξης Εκκλησίας  που μισούσε τους καθολικούς».

Το επίπεδο κατεβαίνει πιο πολύ και από λάσπη μετατρέπεται σε βούρκο, όταν διαβάζουμε πως ήταν ο Μεθόδιος αυτός που παρότρυνε τους Γερμανούς να βάλουν τους εκτελεσμένους Ιταλούς σε σακιά και να τους ρίξουν στη θάλασσα. Τέτοιοι ισχυρισμοί, χωρίς παράθεση τεκμηρίωσης, μας αφήνουν πραγματικά άφωνους και ίσως κάποιος θα έπρεπε να πάρει θέση και να καταγγείλει αυτή τη δόλια συκοφαντική δυσφήμηση ενός νεκρού που δεν μπορεί να αντικρούσει τις κατηγορίες.

Προχειρότητα και διαστρέβλωση της Ιστορίας

 Ο ογδοντάχρονος πλέον Βινιόλι δείχνει να μην γνωρίζει τι θα πει έρευνα, διασταύρωση πληροφοριών, τεκμηρίωση. Η βιβλιογραφία είναι γελοία και ελάχιστη, οι υπόλοιπες πληροφορίες προέρχονται από συζητήσεις επιπέδου καφενείου, χωρίς τεκμηρίωση. Ένας μαθητής λυκείου με μια πρόχειρη έρευνα στο διαδίκτυο θα παρουσίαζε περισσότερα στοιχεία. Γιατί κάποια στοιχεία για τους Ιταλούς της Κέρκυρας στην ιταλική γλώσσα υπάρχουν στο διαδίκτυο, αρκεί να θέλει κάποιος να τα βρει. Αλλά μάλλον η πρόθεση του συγγραφέα δεν ήταν η αναζήτηση της Αλήθειας αλλά η παρουσίαση μιας άλλης, συγκεκριμένης «αλήθειας».

Σε περασμένες δεκαετίες το βιβλίο, αφού θα αποσπούσε ένα στιγμιαίο θυμό και ίσως ένα πικρό σφιχτό μειδίαμα, θα παρέμενε στα αζήτητα κάποιας βιβλιοθήκης. Σήμερα, την εποχή του διαδικτύου και της παγκοσμιοποίησης των πληροφοριών, όπου τα δεδομένα ταξιδεύουν στιγμιαία από τη μια άκρη του πλανήτη στην άλλη και ένα βιβλίο είναι διαθέσιμο με ένα κλικ στα μεγαλύτερα online καταστήματα  πώλησης  βιβλίων της Ιταλίας, αυτή η δημοσίευση αποτελεί απειλή για την ιστορική αλήθεια. Γιατί, ενώ ένας ντόπιος με μια βασική γνώση της τοπικής ιστορίας θα το απέρριπτε άμεσα, αυτός που δεν γνωρίζει το συγκεκριμένο θέμα θα το θεωρήσει έγκυρο και θα συμβάλει άθελα του στην διαιώνιση αυτής της διαστρέβλωσης της ιστορίας και της βεβήλωσης της μνήμης μιας τοπικής προσωπικότητας.

Χαμένη ευκαιρία

 Μένει κάτι θετικό από αυτό το βιβλίο; Ίσως ναι, μόνο ένα, το κεφάλαιο όπου ο συγγραφέας σε ελάχιστες σελίδες παραθέτει επιγραμματικά κάποια στοιχεία αρχειακού υλικού του «Γραφείου Πολιτικών Υποθέσεων Ιονίων Νήσων» που άντλησε από την επίσκεψή του στα αρχεία του ΥΠΕΞ Ιταλίας, προσπαθώντας να βρει στοιχεία για τους Ιταλούς της Κέρκυρας. Αν είχε επικεντρώσει τη προσοχή του σε μια τέτοια αρχειακή έρευνα  θα πρωτοτυπούσε και θα πρόσφερε μια μοναδική εργασία, πάνω σε ένα θέμα με το οποίο δεν έχει ασχοληθεί κανείς μέχρι σήμερα. Είναι η περίπτωση όπου η ιστορία μας προσφέρει την ευκαιρία να την αδράξουμε δημιουργώντας κάτι σημαντικό αλλά δεν το παίρνουμε χαμπάρι…

 

Σημ. Σύμφωνα με τον συγγραφέα το «ατελής έρευνα» του τίτλου οφείλεται στη μη δυνατότητα (λόγω ηλικίας) ταξιδιού και επίσκεψης στα κεντρικά Αρχεία του Κράτους στην Αθήνα, για περαιτέρω έρευνα…

 

Σ. Ι.

* * *