Λίγο έξω από την πόλη, βρίσκεται η περιοχή γνωστή ως «Ασύρματος Ποταμού» όπου η πρόσβαση εξασφαλίζεται από τη «Γέφυρα του Ασύρματου». Λίγες εκατοντάδες μέτρα νοτιότερα βρίσκεται η «Γέφυρα της Μάντες» και αμέσως μετά η καινούργια γέφυρα των Αλυκών που εξυπηρετεί όλη την κίνηση προς το βόρειο συγκρότημα του νησιού.

Για να δούμε όμως πως  προέκυψε το τοπωνύμιο «Ασύρματος» ας γυρίσουμε πίσω περισσότερο από έναν αιώνα.

Οι πρώτοι ασύρματοι στην Ελλάδα

Το οίκημα το Ασύρματου και νότια η κεραία (1917 ή 1918). Διακρίνεται η περίφραξη που σώζεται ως σήμερα

Η Κέρκυρα συνδέεται, μέσω υποθαλασσίου καλωδίου,  τηλεγραφικά με τη Μάλτα από το Δεκέμβρη του 1857, και λίγο αργότερα συνδέεται και με το Οτράντο.

Η ασύρματη επικοινωνία αρχίζει το 1906 και στον ελληνικό χώρο οι πρώτες εγκαταστάσεις ασύρματου τηλέγραφου γίνονται το 1907 στα θωρηκτά τύπου «Ύδρα». Πρόκειται για γερμανικές συσκευές Telefunken (συστήματος αποσβεννυμένων ταλαντώσεων) με ισχύ 1,5 kw. Ακολουθεί η εγκατάσταση ασυρμάτων και στις υπόλοιπες μονάδες του στόλου κυρίως με συσκευές προέλευσης του εργοστασίου Μarconi.

Η εγκατάσταση του πρώτου ασύρματου τηλέγραφου στη ξηρά γίνεται το 1910 στο λόφο του Αστεροσκοπείου της Αθήνας.  Είναι συστήματος Marconi, με ισχύ 10 kw και αποτελεί την τελευταία λέξη της τεχνικής εξέλιξης της εποχής.

Το 1912 τοποθετούνται συσκευές ασυρμάτου στα νησιά Λήμνος (Μούδρος), Θάσος και Λέσβος, ενώ από 1913 και μετά εγκαθίστανται σταθμοί συστήματος Marconi, ισχύος 0,5 Kw σε Θεσσαλονίκη, Σάμο, Καβάλα, Κέρκυρα, Μαραθώνα. Σε ποια θέση εγκαταστάθηκε ο σταθμός στην Κέρκυρα και ως πότε ήταν ενεργός δεν γνωρίζουμε, από τα ως τώρα γνωστά στοιχεία.

Στην Κέρκυρα

Κατά το «Μεγάλο Πόλεμο» η Κέρκυρα βρίσκεται από το 1917 υπό τις δυνάμεις της ΑΝΤΑΝΤ. Τότε, προκειμένου να υπάρχει άμεση επικοινωνία με τη Γαλλία, η γαλλική στρατιωτική υπηρεσία εγκαθιστά στον Ποταμό ραδιοτηλεγραφικό κέντρο

 αποτελούμενο από τρεις πομπούς γαλλικής κατασκευής:

  • Έναν ισχύος 15 kw αποσβεννυμένων ταλαντώσεων
  • Έναν ισχύος 15 kw τύπου Poulsen-Elwele συντηρημένων ταλαντώσεων
  • Βοηθητικό ισχύος 2 kw αποσβεννυμένων ταλαντώσεων

Οι πομποί χρησιμοποιούν κατακόρυφη κεραία ύψους 70 μέτρων συστήματoς Marconi, η οποία είναι εγκατεστημένη περίπου 80 μέτρα νοτιότερα από το κτίριο. Η εκπομπή γίνεται στα Μεσαία Κύματα και πιθανόν στη συχνότητα των 1070 χιλιοκύκλων ανά δευτερόλεπτο.

 Μέχρι τη λήξη του πολέμου, το 1918, το κέντρο πρoσφέρει σπουδαίες υπηρεσίες στους Συμμάχους.  Όταν τα συμμαχικά  στρατεύματα εγκαταλείπουν την Κέρκυρα, η ελληνική κυβέρνηση εξαγοράζει τις εγκαταστάσεις και τις κρατά σε λειτουργία. Οι εγκαταστάσεις του Ποταμού υπάγονται πλέον στη Ραδιοτηλεγραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού η οποία δημιουργείται με το νόμο 1831/1920. Ως τότε οι ασύρματες επικοινωνίες του Π.Ν. υπάγονται στη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Ναυτικών και από το 1917 στο Τμήμα Ασυρμάτου.

 

Αεροφωτογραφία του 1937 όπου φαίνεται το οίκημα του Ασύρματου και η κεραία (δεξιά το ποτάμι)

Η γειτονιά του Ασύρματου σήμερα (Google Earth). Με το βέλος επισημαίνεται η θέση της κεραίας.

Ο Ασύρματος και το κίνημα του 1923

Στις 22 Οκτώβρη 1923 εκδηλώνεται στρατιωτικό φιλομοναρχικό κίνημα με επικεφαλής τους υποστράτηγους Γ. Λεοναρδόπουλο και Π. Γαργαλίδη. Στην Κέρκυρα το κίνημα κατευθύνεται από δύο απόστρατους αξιωματικούς και ορισμένους πολίτες. Οι στασιαστές ελέγχουν το τηλεγραφείο (στη Σπιανάδα) αλλά όχι και τον Ασύρματο του Ποταμού μέσω του οποίου φθάνουν τηλεγραφήματα από τη κυβέρνηση προς τη στρατιωτική διοίκηση του νησιού και η τελευταία ενημερώνει για  την κατάσταση.

Σημειώνει ο Ν. Βάρθης:

«Ο αφοπλισμός της χωροφυλακής εξετελείτο επιτυχώς υπό του Μαρτινέγκου, όχι όμως και η κατάληψις του ασυρμάτου, καίτοι το έδαφος ήτο πολυ ευνοϊκώτερον εκεί, αφού την πρωίαν καθ΄ ην ώραν ευρισκόμεθα εις το Τηλεγραφείον, νεαρός ναύτης ό εκ Μανδουκίου  Σπυρίδων Μπονέτης υπηρετών εις τον ασύρματον, ήρχετο να μας

γνωρίση οτι οι ναύται του σταθμού δεν θα προέβαλον άντίστασιν εν περιπτώσει προσπαθείας καταλήψεως  αυτού, έστω και εαν διετάσσοντο προς τούτο. Περί της αληθείας δε των λόγων του δεν ηδύνατο ν’ αμφιβάλη τις, διότι εις την μορφήν αυτού την ηλιοκαή διεκρίνετο ή ειλικρινής και αποφασιστική έκφρασις των ναυτικών μας, της λαμπράς  αυτής ύλης, ΗΝ ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΔΥΝΑΤΑΙ ΝΑ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ ΕΙΣ ΙΙΑΣΑΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΝ ΟΙΑΣΔΗΠΟΤΕ ΕΚΤΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΘΥΣΙΑΣ.»

Και στη συνέχεια: «Κατόπιν τούτων μετέβαινον μετά δεκάδος συμπολιτών εις Ποταμόν, όπου μετά μικράν αντίστασιν του διευθυντού του σταθμού κατελαμβάνομεν και ηχρηστεύαμεν αυτόν».

Στο μεταξύ φθάνουν τηλεγραφήματα που ενημερώνουν για γενική αποτυχία του κινήματος  και οι πρωταγωνιστές καταφεύγουν στην Αλβανία.

Τα επόμενα χρόνια

Τελευταία αναφορά για τη λειτουργία του «Ασύρματου Ποταμού» εντοπίζουμε στα 1934.  Τότε, παρά τη Ραδιοτηλεγραφική Σύμβαση της Ουάσιγκτων του 1927, που πρόβλεπε να  τεθούν σταδιακά εκτός λειτουργίας οι πομποί «αποσβεννυμένων ταλαντώσεων» (λόγω παρεμβολών που έκαναν στις εκπομπές άλλων σταθμών), στον Ποταμό παραμένουν σε λειτουργία μόνο οι δύο πομποί αυτού του τύπου. Ο βοηθητικός πομπός μάλιστα έχει αυξήσει την ισχύ του σε 2,5 Κw.

Το κέντρο παραμένει στην αρμοδιότητα της Ραδιοτηλεγραφικής Υπηρεσίας του Πολεμικού Ναυτικού και εξυπηρετεί την ανταπόκριση με πολεμικά και εμπορικά καράβια.

Παράλληλα, στα Γουβιά λειτουργεί ραδιοτηλεγραφικό κέντρο ισχύος 1 Kw «συντηρούμενων ταλαντώσεων» που ανήκει στην αρμοδιότητα των ΤΤΤ  και εξυπηρετεί την επικοινωνία  με τα υδροπλάνα της Air France.

Ο ασύρματος του Ποταμού πρέπει να λειτουργούσε ως το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά  δεν έχουν βρεθεί άλλα στοιχεία ως τώρα.

Πριν από αρκετά χρόνια το κτίριο πωλήθηκε από την Κ.Ε.Δ. σε ιδιώτη.

Το οίκημα του ασύρματου σήμερα, χωρίς στέγη

Στη στροφή ακριβώς του δρόμου ήταν εγκατεστημένη η κεραία

Ελάχιστες φωτογραφίες

 Το φωτογραφικό υλικό, που έχει εντοπιστεί, είναι ελάχιστο και περιορίζεται σε δύο φωτογραφίες. Η μία ανήκει στο αρχείο του αείμνηστου Τάσου Ζωχιού και είχε παραχωρηθεί προ ετών στο συμπολίτη Δημήτρη Πουλιέζο. Δείχνει το κτίριο του Ασύρματου (με δίριχτη στέγη τότε) και την κεραία.

Η δεύτερη είναι αεροφωτογραφία του 1937 και τη δημοσίευσή της οφείλουμε στο δασολόγο Γιάννη Ευαγγελίδη ο οποίος προσδιόρισε και τη θέση της κεραίας στο σημερινό χώρο, δίνοντας παράλληλα ορισμένα τεχνικά στοιχεία.

 

Γιώργος Ζούμπος

 

ΠΗΓΕΣ:

  • Σ. Ελευθερίου, «Ασύρματος τηλέγραφος», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τ. 10 – Ελλάς, Πυρσός, Αθήνα, 1934, σ. 189-191
  • General Piarron de Mondesir, Souvenirs et pages de guerre (1914-1919), Editions Berger-Levrault, Paris, 1933, σ. 186
  • Βάρθης Νικόλαος Σ., Περί της επιτυχίας του εν έτει 1923 στασιαστικού της πόλεώς μας κινήματος, Φοίνιξ, Κέρκυρα, 1930
  • «The Illustrated War News», May 23, 1917 όπου υπάρχει αναφορά στο σταθμό ασυρμάτου της Κέρκυρας (αντίτυπο ανήκει στη συλλογή του Θεόφιλου Τζήκα)

 

Όπως δημοσιεύτηκε στη «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ»,  10/02/2018

 

* * *