«Τα νησιά της Κέρκυρας, της Ζακύνθου και της Κεφαλληνίας έχουν περισσότερο ενδιαφέρον για μας, παρά όλη η Ιταλία. Αν θα είμαστε υποχρεωμένοι να διαλέξουμε, θα ήταν προτιμότερο να παραχωρήσουμε την Ιταλία στον αυτοκράτορα και να κρατήσουμε τα τέσσερα νησιά, που είναι πηγή πλούτου και ευημερίας για το εμπόριό μας …» (Από γράμμα του Βοναπάρτη προς το Διευθυντήριο στις 29 Θερμιδώρ έτους Ε΄, 16-8-1797)

 

Η κατάληψη των Ιονίων νήσων από τους Δημοκρατικούς Γάλλους τον Ιούνη του 1797 αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους σταθμούς στην ιστορία τους καθώς η άφιξη των Γάλλων σήμανε κοινωνικές ανατροπές και νέες εξελίξεις.
Τα Ιόνια νησιά ενσωματώθηκαν στη Γαλλία και αποτέλεσαν επαρχίες της με τη συνθήκη του Campoformio στις 17 Οκτώβρη του 1797. Τότε η διοίκηση οργανώθηκε κατά τα γαλλικά πρότυπα και διατηρήθηκε σε ισχύ μέχρι το Φλεβάρη του 1799 οπότε ολοκληρώθηκε η κατάληψη των Ιονίων από τους Ρωσοτούρκους.

Το καθολικό της μονής της Τενέδου και απομεινάρια των κτιρίων του μοναστηριού περί το 1890. Εδώ οι Γάλλοι στέγασαν την Δημόσια Βιβλιοθήκη της πόλης.

Οργανώνονται τα «Προσωρινα Δημαρχεία»

Αμέσως μετά την άφιξή τους οι Γάλλοι κινήθηκαν για την οργάνωση της τοπικής αυτοδιοίκησης στα νησιά του Ιονίου με την εγκατάσταση δημοκρατικών αρχών (Προσωρινών Δημαρχείων) στις πόλεις. Πρόκειται για την πρώτη εφαρμογή του θεσμού αυτού σε ελληνικό έδαφος στον οποίο όμως ο λαός εκφράζονταν έμμεσα καθώς την πρωτοβουλία είχαν οι γάλλοι αξιωματικοί και ειδικά ο στρατηγός Gentili και ο λόγιος Arnault. Τα Προσωρινά Δημαρχεία ασκούσαν νομοθετική και εκτελεστική εξουσία, ενώ υπήρχε εκπροσώπηση της ανώτατης κρατικής αρχής.

Ο ορισμός των μελών των Προσωρινών Δημαρχείων έγινε με τη βοήθεια ντόπιων οι οποίοι ήταν ήδη φιλικοί με το νέο καθεστώς και από τους οποίους ζητήθηκε, στην περίπτωση της Κέρκυρας, να συνταχθούν έξι κατάλογοι με σαράντα ονόματα ο καθένας. Από αυτούς επιλέχτηκαν 48 άτομα «φωτισμένα, με ειλικρινή πίστη στην επανάσταση» τα οποία αποτέλεσαν το Προσωρινό Δημαρχείο της Κέρκυρας.
Στη συνέχεια δημιουργήθηκαν Δημαρχεία στο Αργοστόλι (40 μέλη), Ληξούρι, κάστρο Αγίου Γεωργίου, Άσσο, Ζάκυνθο (40 μέλη), Λευκάδα (24 μέλη) και Κύθηρα (15 μέλη).
Σημαντικός παράγοντας στην αποδοχή των Δημοκρατικών Γάλλων ήταν ότι οι αστοί των νησιών δέχονταν ήδη, πριν τη Μεγάλη Γαλλική Επανάσταση, τα μηνύματα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού με περιεχόμενο παιδευτικό, κοινωνικό, πολιτικό και επαναστατικό. Η «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου» και το σύνθημα «Ελευθερία – Ισότητα – Αδελφότητα» είχαν συμβάλει ήδη σημαντικά στην έκφραση φιλελευθέρου φρονήματος και την ανάπτυξη εθνικής συνείδησης στα Ιόνια.

Η σύνθεση των Δημαρχείων, οι επιτροπές και οι αρμοδιότητες
Στα Δημαρχεία όλων των νησιών συμμετείχαν οι ηγέτες των διαφόρων θρησκευτικών δογμάτων καθώς και αναλογικά πολίτες που ανήκαν στα δόγματα αυτά. Όλα τα μέλη μάλιστα συμμετείχαν αμισθί ή ακόμα και ενίσχυαν οικονομικά τις διάφορες προσπάθειες. Από άποψη ταξικής προέλευσης, εκπροσωπούνταν όλες οι κοινωνικές τάξεις 

Στην Κέρκυρα, προτάθηκε η προεδρία του Δημαρχείου στον τελευταίο βενετό Γενικό Προνοητή Κάρολο Βιδμαν ο οποιος αρνήθηκε και πρόεδρος ανέλαβε ο Σπυρίδων Θεοτόκης.
Οι συνεδριάσεις γίνονταν στο οίκημα του βενετού Βάιλου (βρισκόνταν μέχρι το 1932 στη θέση όπου σήμερα το 2ο και το 3ο Δημοτικό σχολείο) και στα θέματα των πρώτων συνεδριάσεων ήταν η σύνταξη κανονισμού των εργασιών, μερικές από τις διατάξεις του οποίου ήταν:
• Ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος εκλέγονται με μυστική ψηφοφορία και διατηρούν το αξίωμά τους μόνο για ένα μήνα.
• Οι συνεδριάσεις είναι ανοιχτές στο κοινό αλλά παρόντες μπορούν να είναι το πολύ 40 πολίτες.
• Τα μέλη του Δημαρχείου δεν μπορούν να κατηγορηθούν ή να δικαστούν για όσα έγραψαν ή είπαν κατά τη διάρκεια της θητείας τους.
Τα μέλη του Προσωρινού Δημαρχείου μοιράστηκαν σε οχτώ επιτροπές οι οποίες είχαν δικαίωμα να προτείνουν την ολομέλεια κανονισμούς, προσλήψεις υπαλλήλων και να επιλαμβάνονται υποθέσεων της Εκκλησίας. Οι επιτροπές αυτές ήταν:

1. Κοινής Σωτηρίας (η σημαντικότερη)
2. Υγείας
3. Οικονομικών
4. Τεχνών και εμπορίου
5. Προσόδων
6. Αστυνομίας
7. Δημόσιας Εκπαίδευσης
8. Στρατιωτικών

Για τα άλλα νησιά δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικές με τη λειτουργία παρομοίων επιτροπών.
Στην αρμοδιότητα των Προσωρινών Δημαρχείων ήταν και η αναδιοργάνωση της απονομής Δικαιοσύνης με βάση την αρχή της Ισότητας. Σε κάθε Δημαρχείο δημιουργήθηκαν αστικά και ποινικά δικαστήρια, πρωτοβάθμια και εφετεία, ενώ τα ειρηνοδικεία συγκροτήθηκαν από σεβάσμια άτομα των οικογενειών της κάθε συνοικίας. Μέριμνα υπήρξε επίσης για την καθαριότητα και τον καλύτερο φωτισμό.
Όλα τα Δημαρχεία επίσης κυκλοφόρησαν προκηρύξεις και προσπάθησαν με κάθε τρόπο να διαδώσουν στα λαϊκά στρώματα τις επαναστατικές ιδέες: Τις αρχές της Ελευθερίας, Ισότητας, Αδελφότητας, Λαϊκής κυριαρχίας, της ελεύθερης άσκησης κάθε λατρείας και την αρχή του απαραβίαστου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ιδιοκτησίας.
Στην Κέρκυρα δημιουργήθηκε στις 28 Σεπτέμβρη 1797 «Πατριωτική Εταιρεία» με σκοπό τη διάδοση των αρχών της δημοκρατίας. Η σχετική έκθεση του Προσωρινού Δημαρχείου αναφέρει: «ο λαός δύναται να ονομασθεί ελεύθερος μόνον όταν εκπαιδευθεί, όταν ελευθερωθεί από τις αλυσίδες των προλήψεων και βαδίσει στο δρόμο της αρετής».
Στα δημόσια έγγραφα επισημαίνεται «Χρόνος πρώτος της ελευθερίας των Γραικών», ενώ χρησιμοποιείται η ελληνική γλώσσα και διαμορφώνεται νεοελληνική και πολιτική ορολογία.

Η διαμόρφωση νέων ιδεών

Η πρώτη (και αργότερα η δεύτερη) γαλλική κατοχή των Ιονίων Νήσων συνέβαλε αποφασιστικά στην αλλαγή και αναδιαμόρφωση της ως τότε κοινωνικής κατάστασης, στην επέκταση της δημόσιας παιδείας, στον εκσυγχρονισμό της Διοίκησης, αλλά στην ουσιαστική στροφή της ιόνιας λογοτεχνικής παραγωγής.

Τα Προσωρινά Δημαρχεία των πρώτων μηνών της Γαλλικής κατοχής 1797-1799 αποτέλεσαν μια πρωτόγνωρη αυτοδιοικητική δομή για τα Ιόνια νησιά, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσαν και σημαντικό παράγοντα στη διακίνηση των επαναστατικών αρχών και ιδεών. Θεμελιώθηκε έτσι το πολιτικοκοινωνικό κίνημα το οποίο κορυφώθηκε με τους αγώνες των Ριζοσπαστών λίγες δεκαετίες αργότερα και έδοσε σειρά κινημάτων κατά των Άγγλων, ζητώντας την κοινωνική και εθνική αποκατάσταση των Ιονίων.

ΠΗΓΕΣ
• Γιώργος Ανδρειωμένος, Οι Γάλλοι, τα Ιόνια Νησιά και η στροφή της Επτανησιακής Λογοτεχνίας, Κέρκυρα, 1997
• Φ. Κ. Βώρος, «Κινηση των ιδεών στα Επτάνησα (ιδιαίτερα στην Κεφαλονιά) τον καιρό του Διαφωτισμού και του Ριζοσπαστισμού (περίπου από 1750 έως 1864): Έκφραση εθνικής συνείδησης – διαμόρφωσης κοινωνικού φρονήματος», Συνέδριο για την επέτειο της ένωσης των Επτανήσων με την Ελλάδα, Κεφαλονιά 21-23 Μάη 2003.
• Σπυρίδων Μ. Θεοτόκης, Αναμνηστικόν τεύχος της Πανιονίου Αναδρομικής Εκθέσεως. Μέρος Β΄, Δημοκρατούμενοι Γάλλοι, Κέρκυρα, 1917.
• Σπύρος Δ. Λουκάτος, «Η διοργάνωση και λειτουργία του θεσμού της τοπικής αυτοδιοίκησης στα Επτάνησα κατά την περίοδο των Δημοκρατικών Γάλλων, 1797-1799», Κυμοθόη, Μάης 1998 (τ. 8-9, σελ. 15-26, έκδοση του Συνδέσμου Φιλολόγων Κεφαλονιάς-Ιθάκης)

Γιώργος Ζούμπος
http://bibliokerkyra.blogspot.it/

όπως δημοσιεύτηκε στην εφημ. «ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ», 13-12-2009

 

* * *

 

Διαβάστε επίσης...