Χάρτης της Κέρκυρας, 1580.

Σε κάποιους παλιούς χάρτες της Κέρκυρας υπάρχει μία πολύ μεγάλη λίμνη στη μέση περίπου και δυτικά του νησιού, στη θέση που βρίσκεται σήμερα το λιβάδι του Ρόπα. Είναι η λίμνη Gaudar η οποία είχε έκταση 16.000 στρεμμάτων.
Σε αυτούς τους χάρτες αναφέρεται κατά το ήμισυ ως “Lago Gaudar”, “Λίμνη Gaudar”, και το υπόλοιπο ως “Valle San Zorzi”, “Κοιλάδα του Αγ. Γεωργίου”, πιθανότατα λόγω του αβαθούς αυτού του τμήματος της λίμνης και της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου του 13ου αιώνα, που βρίσκεται πάνω από τον κόλπο των Ερμόνων, κοντά στο χωριό Βάτος.
Δεν είναι γνωστό από που προήλθε η ονομασία της λίμνης. Υπάρχει η δαλματική λέξη “gaudar”, και ξέρουμε ότι πολλοί Δαλματοί ήλθαν στην Κέρκυρα με τον Ενετικό στρατό. Η λέξη προέρχεται από το λατινικό “gaudere”, που έδωσε το ιταλικό “godere” και το κερκυραϊκό “γοδέρω”. Όλες αυτές οι λέξεις σημαίνουν “διασκεδάζω, απολαμβάνω”. Επίσης ξέρουμε ότι το “Gaudar” είναι διαδεδομένο επώνυμο σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία και η Γερμανία.

Η λίμνη Gaudar στον χάρτη του 1580

Στην περιοχή αυτή υπήρχαν βάλτοι και έλη κι εκεί βρήκαν καταφύγιο κάποιοι τυχοδιώκτες από τις σταυροφορίες, απόστρατοι του βυζαντινού στρατού, φυγόδικοι και ίσως κάποιοι κουρσάροι που εγκατέλειψαν τη θάλασσα. Έτσι δημιουργήθηκαν τα χωριά δυτικά της λίμνης, Γιαννάδες, Κανακάδες και Μάρμαρο, νότια τα χωριά Βάτος και Κοκκίνι, όπως και κάποια άλλα χωριά κοντά στο έλος. Από τη φράση “παρά το έλος” πήρε και το όνομά του ο Δήμος Παρελίων το 1866.
Βορειοανατολικά της λίμνης ξεκινούσε ένας ποταμός ο οποίος λεγόνταν Στραβοπόταμος, ο αρχαίος Δαφνίλας, και κατέληγε στην ομώνυμη περιοχή του Δαφνίλα όπου εκβάλλει ακόμα και σήμερα. Αυτός ο ποταμός που σήμερα έχει νερό μόνο κατά τη χειμερινή περίοδο, περνάει παράλληλα με την Εθνική οδό Κέρκυρας- Παλαιοκαστρίτσας από τον Φέλεκα μέχρι τα Γαζάτικα, μέσα από τα οποία καταλήγει στη θάλασσα.

Εκτός από τον ποταμό αυτό σε κάποιους χάρτες υπάρχει και άνοιγμα απορροής (τάγιο) νοτιοδυτικά της λίμνης, που καταλήγει στον κόλπο των Ερμόνων. Εκεί υπήρχαν και λειτουργούσαν επί ενετοκρατίας τέσσερις νερόμυλοι, ένας εκ των οποίων ανήκε στη βαρωνία της περιοχής.
Έτσι ξεκίνησε η αποστράγγιση της λίμνης, αφού το νερό κατέληγε από δύο σημεία στη θάλασσα, και καθώς δημιουργήθηκαν καλλιεργήσιμες εκτάσεις το υπόλοιπο χρησιμοποιούνταν για πότισμα και για άλλες αγροτικές ανάγκες. Γι’ αυτόν το λόγο σε κάποιους χάρτες του 18ου αιώνα η περιοχή της λίμνης απεικονίζεται ως στεριά.

Το νότιο κομμάτι, η Valle San Zorzi, συνήθως πλημμύριζε το χειμώνα από τα νερά των γύρω βουνών κι έτσι χρησιμοποιούνταν μόνο για καλλιέργεια καλαμποκιού. Η αποξήρανση της λίμνης ολοκληρώθηκε από τα τέλη του 18ου μέχρι και τις αρχές του 19ου αιώνα και έτσι δημιουργήθηκε το λιβάδι του Ρόπα. Μέσα σε αυτό υπήρχε το ποτάμι των Ερμόνων, “Riviere d’ Ermones”, όπως επίσης και το χωριό Ρόπα, το οποίο εγκαταλείφθηκε για άγνωστους λόγους το 1920.
Έχει ενδιαφέρον σε γαλλικό χάρτη του 1798 η ονομασία του Στραβοπόταμου, που αναφέρεται ως “La Riviere Tortue”. Την εποχή εκείνη η λέξη “tortue”, σήμερα “tordue”, θηλυκού γένους όπως και το “riviere”, σήμαινε τεθλασμένη, στραβή, οπότε το “Riviere Tortue” ήταν η γαλλική απόδοση του “Στραβοπόταμος”. Κατά σύμπτωση η λέξη “tortue” σημαίνει και “χελώνα”, και ξέρουμε ότι στην περιοχή της λίμνης Gaudar ζούσε ένα σπάνιο σήμερα στην Κέρκυρα είδος νεροχελώνας-ποταμοχελώνας, η “mauremys caspica”.
Επίσης η περιοχή γύρω από αυτόν τον ποταμό, ο οποίος είχε ως πηγές τις σημερινές λίμνες της Γαϊδαράνας, αναγράφεται ως “Vallee de Gaiderana”, “Κοιλάδα της Γαϊδεράνας”, που σημαίνει ότι οι ντόπιοι ήδη αποκαλούσαν έτσι την περιοχή.

Η περιοχή σε γαλλικό χάρτη της Κέρκυρας του 1798.

Με τη δημιουργία του ποταμού των Ερμόνων, εκμεταλλευόμενοι κάποιοι την ορμή του νερού έχτισαν κι άλλους νερόμυλους, κι έτσι βρέθηκε η περιοχή να έχει εφτά ή οκτώ νερόμυλους.
Σήμερα μπορούμε να δούμε ακόμα κάποιες παλιές εγκατελλειμένες αγροτικές κατοικίες του 19ου αιώνα που μαρτυρούν την αγροτική δραστηριότητα εκείνης της εποχής στην περιοχή.
Υπολείμματα της λίμνης Gaudar είναι η λίμνη Γαϊδαράνα, ένα σύνολο μικρών λιμνών, που μπορεί να ξεπερνούν και τις είκοσι, βορειοδυτικά στο λιβάδι του Ρόπα κοντά στον Φέλεκα, και της οποίας το όνομα πιθανότατα προήλθε από παραφθορά του ονόματος της χαμένης λίμνης Gaudar.

 

Αδαμάντιος Χανδρινός

Πηγές

“Περί τση Κέρκυρας το ανάγνωσμα”, www.corfiatikoanagnosma.blogspot.com
Ιστορία του χωριού Γιαννάδες, www.mygiannades.blogspot.com
Ιστορία του χωριού Μάρμαρο, www.marmaro-corfu.blogspot.com
Ιστότοπος www.corfuland.gr
Αδαμαντίας Σκαρλάτου “Η διαχρονική εξέλιξη του πολιτισμικού τοπίου της Κέρκυρας”

 

* * *