Γράφει η Όλγα Παχή*
Το περιοδικό ΚΥΜΟΘΟΗ, κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1991. Στις σελίδες του περιοδικού μπορεί κανείς να διαβάσει κείμενα που σχετίζονται με τη νεοελληνική λογοτεχνία και γλώσσα, την αρχαία ελληνική γραμματεία, την ιστορία, τη λαογραφία κ.α.
Επτανησιακός Ριζοσπαστισμός
Ο 25ος τόμος της ΚΥΜΟΘΟΗΣ, 440 σελίδων, ξεκινάει με ένα αφιέρωμα στον «Επτανησιακό Ριζοσπαστισμό», το οποίο περιλαμβάνει τις εξής έξι μελέτες: α) Ζαφειράτου Θεοδώρα: Βρετανική Προστασία στην Κεφαλονιά (1817-1864): ιστορικές, κοινωνικές, πολιτικές συνθήκες, β) Γιαννάτου Αγγελική: Σύντομη ανασκόπηση του επτανησιακού ριζοσπαστικού τύπου κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας, γ) Αλεξάτου Νίκη: Δημοσιεύσεις ποιητικών κειμένων από τις στήλες της εφημερίδας ο Φιλελεύθερος», δ) Μαραγκάκης Νικόλαος: Ο πρωτεργάτης του ριζοσπαστισμού Γεράσιμος Λιβαδάς. Ρήξη στις σχέσεις του με τον Ηλία-Ζερβό-Ιακωβάτο και τον Ιωσήφ Μομφερράτο, ε) Πετράτος Πέτρος: Η σύγκρουση μεταξύ ριζοσπαστών και Ενωτιστών και στ) Παχή Όλγα: Οι ριζοσπάστες και οι θέσεις τους για τη λειτουργία της Ιονίου Ακαδημίας.
Με αυτές τις μελέτες έρχονται στο φως, οργανώνονται και επικαιροποιούνται πολλές πληροφορίες για τη δράση του ριζοσπαστικού κινήματος στα Επτάνησα, κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας.
Η εργασία της Αγγελικής Γιαννάτου συγκεντρώνει το σύνολο των ριζοσπαστικών εφημερίδων, οι οποίες κυκλοφόρησαν στα Επτάνησα την περίοδο 1849-1864 και οι οποίες αποτελούν σχεδόν μοναδικές πηγές της θεωρίας του ριζοσπαστικού κινήματος, κέντρο του οποίου υπήρξε η Κεφαλονιά. Διακρίνει τον επτανησιακό ριζοσπαστικό τύπο σε τρεις περιόδους (1849-1851, 1852-1857 και 1858- 1864) και παραθέτει αναλυτικά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα όλων των ριζοσπαστικών εφημερίδων της κάθε περιόδου. Με τη μελέτη αυτή ολοκληρώνονται οι αναφορές που υπήρχαν για τον επτανησιακό ριζοσπαστικό τύπο σε διάφορες μελέτες, όπως, σε αυτήν της Μιράντας Παξιμαδοπούλου-Σταυρινού με θέμα: «Οι εξεγέρσεις της Κεφαλληνίας κατά τα έτη 1848 και 1849», του Νίκου Μοσχονά με θέμα: «Το Ιόνιο Κράτος και ο αγώνες των Επτανησίων», καθώς και στο βιβλίο του Γιώργου Ραυτόπουλου «Ο ριζοσπαστισμός στη μουσική και τη ποίηση».
Στη μελέτη της Νίκης Αλεξάτου παρατίθενται ποιήματα με εθνικό-πατριωτικό περιεχόμενο, με σκωπτικό περιεχόμενο, ποιήματα στα πρότυπα των μύθων του Αισώπου και ένα απόσπασμα δράματος. Όλα αυτά τα ποιητικά κείμενα, τα οποία δημοσιεύτηκαν στην πρώτη ριζοσπαστική εφημερίδα της Κεφαλονιάς «τον Φιλελεύθερο», αποσκοπούσαν στη διάδοση των θέσεων του ριζοσπαστικού κόμματος, στην καταγγελία των αυθαιρεσιών της Αγγλικής Προστασίας και στην ενίσχυση της Ενωτικής Ιδέας. Για κάθε ένα από αυτά τα ποιητικά κείμενα προηγείται παρουσίαση του ποιητή, αλλά και σύντομη ανάλυση του έργου.
Το δημοσίευμα του Πέτρου Πετράτου επαναφέρει τη συζήτηση, για το αν υπήρξε σχίσμα μεταξύ παλαιών και νέων ριζοσπαστών και επομένως διάσπαση του ριζοσπαστικού κινήματος ή οξύτατη σύγκρουση μεταξύ ριζοσπαστών και ενωτιστών κατά την περίοδο 1857-1862, με επικεφαλής των Ριζοσπαστών τον Ιωσήφ Μομφερράτο και των Ενωτιστών τον Κωνσταντίνο Λομβάρδο. Ο Πετράτος χρησιμοποιώντας κείμενα επιστολογραφικά κυρίως και εφημεριδογραφικά αποδεικνύει ότι η θεωρία του Λομβάρδου και η πρακτική του ήταν έξω από τις αρχές του ριζοσπαστισμού. Επομένως, ο Λομβάρδος και οι οπαδοί του απλά καπηλεύονταν τον χαρακτηρισμό του ριζοσπάστη. Άρα δεν υπήρξε σχίσμα στον επτανησιακό ριζοσπαστισμό, αλλά σύγκρουση ανάμεσα σε δύο διαφορετικές ιδεολογίες.
Αρχαία ελληνική γραμματεία
Στη συνέχεια στις σελίδες του νέου τόμου της Κυμοθόης συναντάμε επτά πολύ ενδιαφέρουσες μελέτες, οι οποίες αναφέρονται στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Πρόκειται για τις εξής: α) Παΐζης Κωνσταντίνος: Σκηνές και στιγμές φιλοξενίας στην Οδύσσεια. Περίπατος στο χώρο της ανθρωπιάς που έγινε παράδοση, β) Παπαδογιαννάκη Ελένη: Το επεισόδιο της Ινούς και η λειτουργία του στην Οδύσσεια. Συγκρίσεις και Αναλογίες, γ) Αντύπας Κωνσταντίνος: Οδυσσειακός οίκος: το έμβρυο της πόλης-κράτους, δ) Αθανασάτος Κωνσταντίνος: Προϋποθέσεις πραγμάτωσης της δικαιοσύνης στην Πολιτεία του Πλάτωνος, ε) Τσουκάρας Ευάγγελος: Προσωκρατική Φιλοσοφία., στ) Δημογλίδης Βασίλειος: Ενσωματωμένες σκηνοθετικές οδηγίες στην Ηλέκτρα του Ευριπίδη και ζ) Γεωργούση Μαρία: Στοιχεία αμοραλισμού στις αριστοφανικές κωμωδίες.
Ο Κωνσταντίνος Παΐζης σε ένα δημοσίευμα 37 σελίδων, παρουσιάζει αναλυτικά τις σκηνές και στιγμές φιλοξενίας στην Οδύσσεια, καταγράφοντας και σχολιάζοντας τους σχετικούς στίχους σε όλες τις ραψωδίες. Η έννοια της φιλοξενίας αποτελούσε ανέκαθεν χαρακτηριστικό πολιτισμικό γνώρισμα του Ελληνισμού. Η ιδέα της φιλοξενίας είθισται να αποτελεί για τους Έλληνες όχι μόνο πράξη αρετής, αλλά ηθικό κανόνα και ιερό χρέος προς τους Θεούς. Το θέμα της φιλοξενίας, όπως παραδέχεται και ο Παΐζης, συναντάται συχνά στην ελληνική γραμματεία και υπάρχουν μελέτες οι οποίες αναφέρονται στο θέμα της φιλοξενίας στην Οδύσσεια, όπως αυτή του Δ. Αραμπατζή για τον ξένο και το έθιμο της φιλοξενίας στην Οδύσσεια και του Δημήτρη Μαρωνίτη με τίτλο: Δύο παράξενοι ξένοι, Οδυσσέας-Οιδίπους. Ωστόσο, για πρώτη φορά καταγράφονται συστηματικά οι σκηνές φιλοξενίας που διανθίζουν την Οδύσσεια. Και σύμφωνα και με τον Παΐζη η προβολή του θέματος της φιλοξενίας μέσα από το ομηρικό έπος, το οποίο αποτελεί το πιο μακρινό σημείο αναφοράς στην ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία, υπογραμμίζει την αξία της παράδοσης και τονίζει την αξιοσύνη του λαού που τη διατήρησε.
Η μελέτη του Κωνσταντίνου Αντύπα εισάγει την έννοια του «οίκου» της αρχαϊκής εποχής και αφού παρουσιάζει συνοπτικά τους οίκους των «άλλων» δηλαδή των κατοίκων των νησιών γύρω από την Ιθάκη, στη συνέχεια αναλύει τον οίκο του Οδυσσέα. Ο οδυσσειακός οίκος ήταν μία κοινωνική και οικονομική μονάδα με υψηλό βαθμό οργάνωσης και συγκροτημένη ιεραρχία. Ωστόσο, η Ιθάκη αν και ήταν μια κοινωνία με θεσμούς όπως εκείνους που θα συνθέσουν τον σκελετό της ελληνικής πόλης-κράτους, ήταν μία κοινωνία χωρίς κράτος. Γι’ αυτό και ο Αντύπας θεωρεί τον οδυσσειακό οίκο ως το έμβρυο της πόλης – κράτους, η οποία αποτέλεσε έναν τύπο κρατικής οργάνωσης που επιβίωσε στις ελληνικές κοινωνίες για χίλια χρόνια.
Η μελέτη του Βασίλη Δημογλίδη εντοπίζει τις ενσωματωμένες σκηνοθετικές οδηγίες στην Ηλέκτρα του Ευριπίδη. Η Ηλέκτρα εξετάζεται δηλαδή, ως μία θεατρική παράσταση και όχι ως λογοτεχνικό είδος. Οι ενσωματωμένες σκηνοθετικές οδηγίες αφορούν σε ενδοκειμενικούς δείκτες, οι οποίοι φανερώνουν την ταυτότητα των προσώπων και την εξωτερική τους εμφάνιση, προοιωνίζουν την είσοδο και την αποχώρηση των προσώπων από την ορχήστρα, τις κινήσεις του σώματος και τις χειρονομίες. Επίσης, οι ενσωματωμένες σκηνοθετικές οδηγίες δηλώνουν την ύπαρξη σκηνικών αντικειμένων, τον χρονικό και γεωγραφικό εντοπισμό του δράματος.
Ο Βασίλης Δημογλίδης εξετάζοντας όλη την τραγωδία, εντοπίζει και αναδεικνύει όλες αυτές τις ενσωματωμένες σκηνοθετικές οδηγίες τεκμηριώνοντας τες, με παραπομπές σε Έλληνες και ξένους μελετητές. Κλείνει, δε τη μελέτη του, γράφοντας ότι η μελέτη των ενδοκειμενικών σκηνοθετικών οδηγιών μιας τραγωδίας βοηθάει να καταλάβουμε πώς σκηνοθετήθηκε η τραγωδία στην αρχαιότητα.
Διονύσης Γεωργόπουλος. «Η καρδιά της Βασιλοπούλας»
Πέτρος Πετράτος. «Η σύγκρουση μεταξύ ριζοσπαστών και ενωτιστών»
Κωνσταντίνος Παΐζης. «Σκηνές και στιγμές φιλοξενίας στην Οδύσσεια. Περίπατος στο χώρο της ανθρωπιάς που έγινε παράδοση»
Λαογραφία – Λατινική πεζογραφία
Στον χώρο της λαογραφίας εντάσσεται το κείμενο του Δεμπόνου Αγγελοδιονύση για Τα θαύματα της Αγίας Δυνατής- (Δύο ανέκδοτες νομαρχιακές Αναφορές του 1878). Αγία Δυνατή ονομάζεται ένας ορεινός της Κεφαλονιάς γεμάτος θρύλους, παραδόσεις, παραδοξότητες και ανεξήγητα.
Αξιοσημείωτο είναι επίσης, το δημοσίευμα της Ελένης Δανουλάτου με θέμα: Η ιστορία του άθραυστου γυαλιού στο Σατυρικόν του Πετρωνίου, γιατί εκτός των άλλων, δεν συναντάμε συχνά μελέτες σχετικές με τη λατινική πεζογραφία.
Ο Γάιος Πετρώνιος έζησε στον 1ο μ.Χ. αιώνα, στα χρόνια του Νέρωνα και είναι ο συγγραφέας του Σατυρικού. Το Σατυρικόν ήταν γραμμένο σε δεκαέξι τουλάχιστον βιβλία, από τα οποία σώζονται μόνο το 15ο και 16ο και αυτά, όχι ολόκληρα. Το έργο είναι ρεαλιστικό. Πρόκειται για μία αμείλικτη γελοιογραφία των ηθών της Ρώμης, και ειδικά των νεόπλουτων απελεύθερων, εκ μέρους ενός πατρικίου. Το “Σατυρικόν” είναι ένα πρωτότυπο έργο γιατί, ο Πετρώνιος ανάμειξε την πρόζα με τους στίχους. Μεταφράστηκε στα Νέα Ελληνικά από τον Μιχάλη Μερακλή και τον Άρη Αλεξάνδρου.
Η συγκεκριμένη μελέτη εστιάζει σε μία εγκιβωτισμένη αφήγηση. Πρόκειται για την ιστορία του άθραυστου γυαλιού, στο κεφάλαιο 51. Αφού αναλύει τα χαρακτηριστικά της εγκιβωτισμένης αφήγησης, τεχνική που την συναντάμε για πρώτη φορά στον Όμηρο, εντοπίζει τρία από αυτά τα χαρακτηριστικά στη συγκεκριμένη αφήγηση και τα αναλύει.
Νεοελληνική λογοτεχνία
Σε αυτό τον τόμο της ΚΥΜΟΘΟΗΣ συγκαταλέγονται επίσης και δύο μελέτες που σχετίζονται με τη νεοελληνική λογοτεχνία, οι εξής: α) Μακρυδήμας Βασίλης: Μαντώ Αραβαντινού: Η «Αυθυπαρξία» του ποιητικού λόγου και β) Γεωργόπουλος Διονύσης: Η καρδιά της Βασιλοπούλας
Η μελέτη του Διονύση Γεωργόπουλου εντάσσεται στον επιστημονικό κλάδο της παιδικής λογοτεχνίας, η οποία σήμερα αναγνωρίζεται ως αυτόνομος επιστημονικός κλάδος στον κορμό της εθνικής λογοτεχνίας.
Στην παιδική λογοτεχνία εντάσσεται και το έντεχνο ή επώνυμο όπως λέγεται παραμύθι, το οποίο γράφεται από έναν συγκεκριμένο συγγραφέα, τον οποίον γνωρίζουμε και αποτελεί τη σύγχρονη μορφή του παραμυθιού. Ο Γεωργόπουλος μελετά το παραμύθι της Πηνελόπης Δέλτα «Η καρδιά της βασιλοπούλας», το οποίο περιλαμβάνεται στο βιβλίο της Πηνελόπης Δέλτα Παραμύθια και άλλα, στο πλαίσιο της φεμινιστικής έρευνας των παραμυθιών. Υποστηρίζει ότι η Πηνελόπη Δέλτα με το συγκεκριμένο παραμύθι καταργεί τις εικόνες της παθητικής βασιλοπούλας και της κακιάς μάγισσας. Συμβάλλει, ώστε οι γυναίκες-αναγνώστες να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι η θέληση για ζωή και η ενεργοποίηση μπορούν να ξεπεράσουν μία μοίρα που έχει οριστεί για εκείνες-χωρίς εκείνες.
Θησαυρίσματα-Λογοτεχνικές σελίδες- Βιβλιοκρισίες
Στα «Θησαυρίσματα», διαβάζουμε το διήγημα του Φώτου Γιοφύλλη: Το αίσθημα του καπετάν Έλληνα, το οποίο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εβδομάς» τον Αύγουστο του 1933.
Οι τελευταίες σελίδες του τόμου φιλοξενούν επτά ποιήματα νέων λογοτεχνών και επτά βιβλιοκρισίες.
Κλείνοντας, θα θέλαμε να τονίσουμε ότι και αυτός ο τόμος της ΚΥΜΟΘΟΗΣ με τις μελέτες που περιέχει, φέρνει στο φως νέα στοιχεία στην έρευνα των ανθρωπιστικών σπουδών, ανοίγοντας νέους ορίζοντες τόσο στους ερευνητές, όσο και στους αναγνώστες του.
*Η Όλγα Παχή είναι Προϊσταμένη Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Β/θμιας Εκπ/σης της Π.Δ.Ε. Ιονίων Νήσων. Η παρουσίαση του 25ου τόμου του περιοδικού «ΚΥΜΟΘΟΗ», το οποίο εκδίδεται από τον Σύνδεσμο Φιλολόγων Κεφαλονιάς- Ιθάκης, έγινε στις 9 Μαρτίου, στην Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη Αργοστολίου.
* * *
Leave A Comment