Δύο νέοι άνδρες στη διεύθυνση σχεδιασμού και υλοποίησης των οχυρώσεων της Κέρκυρας στις δυο πιο σημαντικές φάσεις εξέλιξης τους κατά τον 16ο αιώνα. Δυο καταξιωμένες προσωπικότητες με διαφορετικές αφετηρίες που η μοίρα τους έφερε στο τιμόνι εφαρμογής του αμυντικού σχεδιασμού της Γαληνοτάτης στο νησί της Κέρκυρας, σε κοντινές χρονικά περιόδους για την κάλυψη δυο διαφορετικής σκοπιμότητας και θεωρήσης πολιτικές άμυνας. Η πρώτη, αυστηρά στρατιωτική, πολιτικά αμοραλιστική, με κύριο γνώμονα την αμυντική διασφάλιση της κτήσης και η δευτερη, μια αναθεωρημενη αμυντικά αναγκαιότητα που πλεόν ταυτίζεται με την κάλυψη της αμυντικής προστασίας των υπηκόων της και του ζωτικής σημασίας για όλους αστικού χώρου.

Αλλά προτού αναφερθούμε διεξοδικότερα στα έργα τους ας δούμε ποια είναι αυτά τα δυο πρόσωπα. Πρόκειται για τους Gian Girolamo Sanmicheli και Ferrante (Ferdinando) Vitelli.

Ο πρώτος, Bερονέζος, γόνος οικογένειας αρχιτεκτόνων με γνωστότερο μέλος τον διάσημο Michele πρώτο ξάδερφο του πατέρα του, Paolo. O Gian Girolamo ακολούθησε το ίδιο επάγγελμα και τέθηκε στην υπηρεσία της Γαληνοτάτης βοηθώντας τον πολυάσχολο Μικέλε στην υλοποίηση των αμυντικών σχεδίων του στις βενετικές κτίσεις. Στην Κέρκυρα θα φτάσει για πρώτη φορά το  1545 για να ολοκληρώσει την κατασκευή του δυτικού μετώπου του Π. Φρουρίου το οποίο είχε σχεδιάσει τα προηγούμενα χρόνια ο θείος του.  Για τα επόμενα χρόνια θα ταξιδεύει σε διάφορες πόλεις της Δαλματίας και του θαλασσίου κράτους της ανατολής, σχεδιάζοντας και διευθύνοντας τις νέες εργασίες. Θα βρεθεί τελευταία φορά στην Κέρκυρα το 1558, έχοντας σχεδόν ολοκληρώσει  το σύνολο των εργασιών του δυτικού μετώπου.

Ο δεύτερος, νόθος γιός του Camillo II δούκα του Μoντόνε με την ερωμένη του Graziosa Maccarii,  με καταγωγή από την αρχοντική οικογένεια της Città di Castello στην επαρχία της Περούτζα της περιφέρειας Ούμπρια. Σε παιδική ηλικία θα χάσει και τους δυο του γονείς και  ακoλουθώντας στρατιωτική καριέρα θα βρεθεί έφηβος (1567) στην υπηρεσία του δούκα της Σαβοίας Emanuele Filiberto όπου θα εκδηλώσει το ενδιαφέρον του για την οχυρωματική αρχιτεκτονική, ξεχωρίζοντας για το ταλέντο του και κερδίζοντας την εμπιστοσύνη του δούκα όπου δέκα χρόνια μετά θα τον διορίσει γενικό επιθεωρητή των οχυρώσεων του δουκάτου στη θέση του διάσημου αρχιτέκτονα Francesco Paciotto. Η φήμη των ικατοτήτων του στον τομέα της οχυρωματικής θα κεντρίσει το ενδιαφερον της Βενετίας τη στιγμή που αναζητούσε το κατάλληλο πρόσωπο που θα τεθεί επικεφαλής του σχεδιασμού της οχύρωσης της πόλης της Κέρκυρας.

Gian Girolamo Sanmicheli

Οι δυο νέοι άνδρες θα εργαστούν στην Κέρκυρα σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Ο πρώτος το διάστημα 1545-1558 και ο δεύτερος 1576-78. Η συμβολή τους θα καθορίσει οριστικά τη μορφή των οχυρώσεων της ακρόπολης και του αστικού χώρου, όπως τις γνωρίζουμε μεχρι σήμερα. Μοιραία λοιπόν τα ονοματά τους θα ταυτιστούν με την εικόνα και ιστορία του τόπου που οι ίδιοι με τα έργα τους μορφοποίησαν.

Ο G.G. Sanmicheli, πρωτοήρθε στην Κέρκυρα σε ηλικία 31 ετών. Χαρακτήρας ήρεμος και συνετός θα  συνεργαστεί άψογα με τους αξιωματούχους της τοπικής διοίκησης. Άξιος συνεχιστής του έργου του θείου του και έμπιστος συνεργάτης, θα αντιμετωπίσει με ικανότητα τις προκλήσεις και θα παίξει κυρίαρχο ρόλο στον εκσυγχρονισμό των οχυρώσεων του Π. Φρουρίου της Κέρκυρας φέροντας εις πέρας τη γενική αναδιαμόρφωση του δυτικού μετώπου. Πιστός υπηρέτης της Βενετίας θα ταξιδεύει συνεχώς όπου τον ορίζει το καθήκον, εργαζόμενος για τον εκσυχρονισμό των οχυρώσεων της Γαληνοτάτης. Έτσι θα τον βρεί ο θάνατος στην Αμμόχωστο στις αρχές του 1559 σε ηλικία 46 ετών.

Ο F.Vitelli έφτασε στην Κέρκυρα τον Νοέμβριο του 1576 σε ηλικία μόλις 26 ετών επιφορτισμένος με το μεγάλο έργο της οχύρωσης του αστικού χώρου. Άνδρας με ισχυρή αυτοπεποίθηση, υπερόπτης και φιλόδοξος, δεν θα τα πάει καλά με τους βενετούς διοικητές και μηχανικούς με τους οποίους θα αναγκαστεί να συνεργαστεί σε ψυχρό κλίμα αντιπαραθέσεων καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής του στην Κέρκυρα από την οποία διαρκώς επιθυμούσε να αναχωρήσει.  Όντας ο επικεφαλής της όλης επιχείρησης με απόφαση της βενετικής γερουσίας θα επιβάλει τις απόψεις αναφορικά με το σχεδιασμό των έργων. Θα αναχωρήσει από το νησί τον Ιούνιο του 1578 αφήνοντας την ολοκλήρωση της περιτείχισης στη βενετική ομάδα των έμπειρων μηχανικών η οποία θα συμβεί μετά το πρόωρο θάνατο του Vitelli το 1582 στο Πιεμόντε σε ηλικία 32 ετών.

Θεόφιλος Τζίκας

 

* * *