Η φετεινή χρονιά είναι τριπλή επέτειος για την ιστορία του εργατικού κινήματος στη χώρα μας και στο νησί μας, καθώς κλείνει ένας αιώνας από την ίδρυση: της Γ.Σ.Ε.Ε., του Κ.Κ.Ε. (αρχικά Σ.Ε.Κ.Ε.) και του Εργατικού Κέντρου της Κέρκυρας

Τι προηγήθηκε

Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα γίνεται μια σειρά κοσμοϊστορικών γεγονότων: Η ίδρυση στα 1864 της Διεθνούς  Ένωσης των Εργατών (Α’  Διεθνής), η Κομμούνα του Παρισιού στα 1871 και μια σειρά ταξικών αγώνων σε Η.Π.Α. και Δυτική Ευρώπη. Τα γεγονότα αυτά επιδρούν στους πρωτοπόρους των εργατών, τους φοιτητές και ορισμένους κύκλους διανοούμενων της χώρας μας – που προέρχονται από την υπό διαμόρφωση εργατική τάξη και σπούδασαν στο εξωτερικό.  Τότε ιδρύονται οι πρώτοι σοσιαλιστικοί όμιλοι και γίνονται πολλές εκδόσεις με σοσιαλιστικό περιεχόμενο, ενώ η εργατική τάξη ξεκινά τους πρώτους οικονομικούς της αγώνες και ιδρύει τις πρώτες συνδικαλιστικές της οργανώσεις.

Ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ (4-10 Νοέμβρη 1918)

Στις αρχές του 20ου αιώνα οι σοσιαλιστικές ιδέες αρχίζουν να διαδίδονται περισσότερο και ιδρύονται σε όλη την Ελλάδα οργανώσεις της εργατικής τάξης και σοσιαλιστικές ομάδες που συντελούν στην αφύπνιση των εργατών και  τη διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεών.

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι επιταχύνουν τις κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις και αναπτύσσονται πολλές κοινές δράσεις ανάμεσα στους σοσιαλιστές των βαλκανικών χωρών.

Οι αγώνες της εργατικής τάξης, όμως παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ασυντόνιστοι. Ταυτόχρονα, οι διάσπαρτες σοσιαλιστικές ομάδες  – ανάμεσά τους και ο Σοσιαλιστικός  Όμιλος της Κέρκυρας – είναι σε μεγάλο βαθμό ξεκομμένες από το εργατικό κίνημα και αγκαλιάζουν έναν περιορισμένο  κύκλο του.

Είναι πλέον πολύ αισθητή η έλλειψη πολιτικού κόμματος και κεντρικής συνδικαλιστικής οργάνωσης της εργατικής τάξης που να αγκαλιάζει όλη τη χώρα.

«Εργατικός Αγών» 26 Γενάρη 1920: Εορτασμός στην Κέρκυρα

Μέχρι το 1917 γίνονται σημαντικά βήματα στον τομέα της  συνεργασίας των διαφόρων συνδικαλιστικών και σοσιαλιστικών οργανώσεων και το 1918 η νικηφόρα Οκτωβριανή Επανάσταση επιταχύνει τις διαδικασίες, συντελώντας αποφασιστικά στην ίδρυση του κόμματος της εργατικής πράξης και στον επαναστατικό του προσανατολισμό.

Πανελλαδικές Συνδιασκέψεις

Τον Απρίλη του 1915 συνέρχεται στην Αθήνα η Πρώτη Πανελλαδική Σοσιαλιστική Συνδιάσκεψη με σκοπό την ίδρυση πολιτικού κόμματος της εργατικής τάξης (το «Σοσιαλιστικό Όμιλο» της Κέρκυρας εκπροσωπεί ο Ντίνος Θεοτόκης). Όμως δεν κατορθώνεται η ίδρυση λόγω διαφωνιών των διαφόρων οργανώσεων και ομάδων.

Η Δεύτερη Πανελλαδική Σοσιαλιστική Συνδιάσκεψη γίνεται στη Θεσσαλονίκη το Γενάρη του 1918 με το ίδιο αντικείμενο  και αποφασίζεται  νέα συνδιάσκεψη με συμμετοχή όλων των σοσιαλιστικών οργανώσεων και ομάδων, η οποία γίνεται τον Ιούλη στην Αθήνα. Αυτή αποφασίζει την πραγματοποίηση Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Συνέδριου προκειμένου να ιδρυθεί το πολιτικό κόμμα της εργατικής τάξης.

Ίδρυση της Γ.Σ.Ε.Ε.

Μέσα στον Αύγουστο του 1918 συγκαλείται στην Αθήνα Εργατική Συνδιάσκεψη και αποφασίζεται η σύγκληση πανελλαδικού εργατικού συνέδριου για να ιδρυθεί η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας.

Το Πρώτο Πανελλαδικό Εργατικό Συνέδριο συνέρχεται στην Αθήνα από 21 ως 28 Οκτώβρη του 1918. Οι εργασίες του πραγματοποιούνται τις πρώτες μέρες στο Βασιλικό Θέατρο και τις τελευταίες μέρες στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά. Παίρνουν μέρος 44 σωματεία που εκπροσωπούν 60.000 οργανωμένους εργάτες. Το Συνέδριο δέχεται την «αρχή της πάλης των τάξεων» και ιδρύει τη Γενική Συνομοσπονδία των Εργατών της Ελλάδας. Η συνδικαλισμένη εργατική τάξη της χώρας  είναι πια ενωμένη κάτω από έναν ενιαίο ηγετικό οργανισμό.

«Ριζοσπάστης» 1 Αυγούστου 1921: Επίσημον Όργανον του Σοσιαλιστικού (Κομμουνιστικού) Κόμματος και της Γενικής Συνομοσπονδίας των Εργατών της Ελλάδος

Ίδρυση του Σ.Ε.Κ.Ε.

Λίγες μέρες μετά την ίδρυση της Γ.Σ.Ε.Ε., στις 4 Νοέμβρη 1918, συνέρχεται στον Πειραιά, στα Γραφεία του Συνδέσμου Μηχανικών Ατμοπλοίων, το Πρώτο Πανελλαδικό Σοσιαλιστικό Συνέδριο. Παίρνουν μέρος 35 αντιπρόσωποι  από όλες τις σοσιαλιστικές οργανώσεις  αντιπροσωπεύοντας χίλιους περίπου σοσιαλιστές. Στο σώμα αυτό διακρίνονται τρεις τάσεις: Αριστεροί Σοσιαλιστές (με εκπροσώπους τους Λιγδόπουλο, Κομιώτη, Οικονόμου) που επικράτησαν, Δεξιοί Ρεφορμιστές (Γιαννιός), και Κεντριστές (Μπεναρόγια). Οι τελευταίοι αποχωρούν επειδή δεν αναγνωρίζονται σαν τάση με δικό τους καθοδηγητικό κέντρο. Το Σοσιαλιστικό Όμιλο της Κέρκυρας εκπροσωπεί ο Φρ. Τζουλάτης, ενώ ο Αρ. Σίδερης παίρνει μέρος ως βουλευτής.

Το Συνέδριο ιδρύει το «Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Ελλάδας» και ψηφίζει το πρόγραμμα, τις αρχές και το καταστατικό.

Στις επαρχίες, μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, οργανώνονται τμήματα του κόμματος και όμιλοι. Στην Κέρκυρα ο «Σοσιαλιστικός  Όμιλος» μετατρέπεται σε οργάνωση του Σ.Ε.Κ.Ε.

Το Δεύτερο Συνέδριο του Σ.Ε.Κ.Ε. ψηφίζει την προσχώρησή του στη Τρίτη Διεθνή και καθορίζει σαν βασικές αρχές του τη «δικτατορία του προλεταριάτου» και τον «προλεταριακό διεθνισμό». Ταυτόχρονα ο τίτλος συμπληρώνεται ως εξής: «Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Ελλάδας (Κομμουνιστικόν)».

Έξι χρόνια αργότερα, στο Τρίτο Έκτακτο Συνέδριο του Σ.Ε. (Κ).Κ.Ε. (Αθήνα 26 Νοέμβρη- 3 Δεκέμβρη 1924), το κόμμα μετονομάζεται σε «Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας (Ελληνικό Τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς»

Μέχρι το 1925 υπάρχει οργανική σχέση της Γ.Σ.Ε.Ε. με το Σ.Ε.Κ.Ε./Κ.Κ.Ε. . Τον Αύγουστο εκείνης της χρονιάς συνέρχεται η Ε΄ πανελλαδική συνδιάσκεψη των εργατικών οργανώσεων. Τότε το Κ.Κ.Ε. ανακοινώνει ότι «χάριν της ενότητας  της εργατικής τάξεως διακόπτει την οργανικήν σύνδεσίν του με την Γενικήν Συνομοσπονδίαν Εργατών και κηρύσσεται υπέρ της πλήρους οργανικής ανεξαρτησίας της». Τονίζει όμως ότι «αυτό δεν σημαίνει και άρνηση του πολιτικού αγώνα της εργατικής  ταξης».

«Εργατικός Αγών» και «Ριζοσπάστης»

Την τελευταία μέρα του ιδρυτικού συνεδρίου του Σ.Ε.Κ.Ε. ορίζεται ως δημοσιογραφικό όργανο του κόμματος η εφημερίδα «Εργατικός Αγών» με μετατροπή του τίτλου σε «Σοσιαλιστικός Αγών».

Ο «Ριζοσπάστης» πρωτοβγαίνει στη Θεσσαλονίκη το 1916 σαν δεκαπενθήμερη εφημερίδα στη διάρκεια του κινήματος της Εθνικής Άμυνας. Από τις 23 Ιούλη 1917  εκδίδεται  καθημερινά τετρασέλιδος  στην Αθήνα από το Γιάννη Πετσόπουλο έχοντας τον υπότιτλο «Εφημερίς δημοκρατικών αρχών».  Σταματά να εκδίδεται στις 23 Σεπτέμβρη 1918, λόγω αποχώρησης του αρχισυντάκτη και επανεκδίδεται στις 30 Δεκέμβρη 1918.

«Εργατικός Αγών», Κεντρικόν Όργανον του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος της Ελλάδος

Από την πρώτη συνεδρίαση του Εργατικού Κέντρου της Κέρκυρας στις 19 Ιούλη 1918

Το Μάη του 1919 το Εθνικό συμβούλιο του Σ.Ε.Κ.Ε. αποφασίζει να θέσει την εφημερίδα υπό τον πολιτικό και οικονομικό έλεγχό του και από τις 2 Ιούνη 1920 κάτω από τον τίτλο αναγράφεται «Υπό τον πολιτικό έλεγχο της ΚΕ του ΣΕΚΕ».

Τον Ιούλη του 1921 και στις δύο πλευρές του τίτλου τοποθετείται το  σφυροδρέπανο, πλαισιωμένο με δύο στάχυα και από την 1η Αυγούστου γίνεται το «επίσημο όργανο του Σοσιαλιστικού Εργατικού (Κομμουνιστικού)  Κόμματος της Ελλάδας και της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας».

Εργατικό Κέντρο Κέρκυρας

Τα πρώτα καθαρά κλαδικά εργατικά σωματεία εμφανίζονται μετά το 1900 και οι εργάτες του λιμανιού, οι βαρκάρηδες, οι αρτεργάτες, οι μακαρονοποιοί, οι τσιγαράδες, οι μυλεργάτες κ.λ.π. συγκροτούν από το 1910 ένα άτυπο Εργατικό Κέντρο. Το Εργατικό Κέντρο της Κέρκυρας παίρνει «νόμιμη» υπόσταση το 1918, μετά την ψήφιση της σχετικής νομοθεσίας. Η πρώτη συνεδρίαση της Διοικητικής  Επιτροπής του γίνεται στις 19 Ιούλη 1918 στην Αίθουσα του Γυμναστηρίου, «ευγενώς παραχωρηθείσαν». Στη συνεδρίαση αυτή παρίστανται δεκαεφτά μέλη και «αποβλέπει εις την εγκατάστασιν της Δ.Ε. και των κ.κ. αντιπροσώπων ως επίσης και της μεταξύ μας γνωριμίας».

Το Εργατικό Κέντρο της Κέρκυρας έχει μια πλούσια ιστορία, δεμένη με τους αγώνες των εργαζομένων, στην οποία καταγράφονται όλες οι επιδράσεις των συνδικαλιστικών  αντιπαραθέσεων που δημιουργήθηκαν μέσα στα εκατό χρόνια ζωής.

Ελάχιστες δημοσιεύσεις έχουν γίνει με βάση το πλουσιότατο αρχείο του. Ελπίζουμε ο φετινός εορτασμός  να γίνει αφορμή για την παρουσίαση μελετών, της ιστορίας του εργατικού κινήματος οι οποίες θα αξιοποιούν αυτό το υλικό.

 

Γιώργος Ζούμπος

 

ΠΗΓΕΣ:

  • Κουτσούκαλης Αλέκος, «Η πρώτη δεκαετία του ΚΚΕ, 1918-1928», Γνώση, Αθήνα, 1979
  • Κρητικός Στέφανος, «85 χρόνια ΚΚΕ/ Από τους ουτοπικούς σοσιαλιστές στο ΣΕΚΕ», άρθρο στον «Κυριακάτικο Ριζοσπάστη», φ. 16-11-2003
  • Λιβιεράτος Δημήτρης, «Τα Συνέδρια της ΓΣΕΕ», Προσκήνιο, Αθήνα, 1997
  • Αρχείο Εργατικού Κέντρου Κέρκυρας – Πρακτικά Συνεδριάσεων Διοικητικής Επιτροπής
  • «Δοκίμιο ιστορίας του ΚΚΕ», Α’ τόμος/ 1918-1949, Ιστορικό Τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2011, Έκτη έκδοση
  • «Εξήντα χρόνια αγώνων και θυσιών. Χρονικό του ΚΚΕ», Τόμ. Ι/ 1918-1945, Έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, Αθήνα, 1978
  • «Σύντομη Ιστορία του ΚΚΕ. Σχέδιο», Μέρος Α’/ 1918-1949, Έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, Αθήνα, 1988
  • «1918-1978/ Ριζοσπάστης», Αθήνα, 1978

 

Όπως δημοσιεύτηκε στη «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ»,  13/12/18

 

* * *