«…Τώρα τελευταία δε τους εκτοπίσανε και τους δύο στα Κύθηρα…»
Οι Παξοί βρίσκονται περίπου τριάντα ναυτικά μίλια νότια της πόλης της Κέρκυρας. Πρόκειται για νησί με βραχώδες έδαφος το οποίο καλύπτεται από 250 χιλιάδες ελαιόδεντρα, φυτεμένα στα χρόνια της βενετικής κυριαρχίας (1386-1797). Μέχρι τα χρόνια της τουριστικής ανάπτυξης η ελαιοκαλλιέργεια αποτελεί την κύρια οικονομική δραστηριότητα στο νησί.
Στην κρίση του 1929
Η κρίση του καπιταλιστικού συστήματος η οποία ξεσπά στα 1929, επιδρά και στην Ελλάδα και γίνεται αισθητή κύρια από το 1932. Οι αγρότες οι οποίοι αποτελούν τότε το 67% του πληθυσμού δοκιμάζονται σκληρά από την κρίση με απότομη πτώση τιμών των γεωργικών προϊόντων, άνοδο τιμών στα βιομηχανικά είδη, μείωση της παραγωγής και συνεχή αύξηση των φόρων.
‘Ηδη, η κυβέρνηση Βενιζέλου, θέλοντας να προλάβει και να καταστείλει την κοινωνική αναταραχή, έχει θεσπίσει το «ιδιώνυμο» με βάση το οποίο διώκονται χιλιάδες κομμουνιστές και απλοί δημοκράτες. Πολλοί βρίσκονται στη φυλακή ή εκτοπίζονται σε νησιά όπως οι Παξοί και τα Κύθηρα στο Ιόνιο και η Ανάφη στο Αιγαίο.
«Οι φτωχοί ελαιοπαραγωγοί των Παξών»
Με τον παραπάνω τίτλο στις 6 Ιούλη του 1932 ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει άρθρο στο οποίο περιγράφεται η σκληρή ζωή των φτωχών και μεσαίων αγροτών και η τρομοκρατία που υφίστανται όσοι παλεύουν για ένα καλύτερο αύριο. Διαβάζουμε:
« Αγαπητέ Ριζοσπάστη
Το μοναδικό προϊόν του νησιού μας είναι το λάδι. Είναι κατάφυτο από εληόδεντρα, μα πολύ λίγες ρίζες έχουν οι φτωχοί και μεσαίοι αγρότες, οι οποίοι και είναι καταχρεωμένοι στους τσορμπατσήδες του νησιού.
Οι εργάτες και οι εργάτριες και προπάντων η εργαζόμενη νεολαία του νησιού υφίστανται μια ξετσίπωτη εκμετάλλευση. Δουλεύουν 14-16 ώρες δουλειά σκυλίσια και πέρνουν μεροκάματο 15-25 δραχμές.
Δεν περνά μέρα που να μη σημειωθεί κι ένας θάνατος από φθίση. Για τους ανέργους καμμιά ενίσχυση δε δίνεται απ΄ τη κοινότητα και το κράτος. Το κοινοτικό συμβούλιο, που αποτελείται από τσορμπατσήδες, τα λεφτά της κοινότητας τα διαθέτει για να οργανώνει διάφορες πατριωτικές τελετές.
Μπροστά στην κατάσταση αυτή οι φτωχοί νησιώτες μ ας άρχισαν να ξυπνάν. Προ καιρού μερικοί συνειδητοί εργάτες ανέλαβαν τη πρωτοβουλία να οργανώσουν την πάλη της φτωχής αγροτιάς. Μα εναντίον τους ξαπολύθηκε μια αφάνταστη τρομοκρατία.
Οι σύντροφοί μας Ράμπατας και Καλτσούκης δάρθηκαν άγρια, μέχρι αναισθησίας απ’ τους εδώ χαφιέδες Μαρινάτο κλπ. οι οποίοι στη λύσσα τους δε δίστασαν να στραμπουλίξουν τα χέρια και να τους κλωτσούν στο στομάχι με τις μπότες τους.
Τώρα τελευταία δε τους εκτοπίσανε και τους δύο στα Κύθηρα.
Παξοί Κερκύρας 30 Ιουνίου
Ένας ξυπνημένος φτωχός Παξινός»
Ο Γιάννης Δόικας στη μελέτη τους «Εξόριστοι στους Παξούς» δίνει επιπλέον την πληροφορία ότι οι αναφερόμενοι στο άρθρο του «Ριζοσπαστη» Ιωαν. Καλτσούκης και Νικόλαος Μακρής (Ράπατας) με απόφαση της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής Ιωαννίνων εκτοπίστηκαν το 1932 επί τετράμηνο στα Κύθηρα. Μάλιστα ο Μακρής είχε ταλαιπωρηθεί κατ’ επανάληψη από το Αστυνομικό Τμήμα Παξών για απόκρυψη κυνηγετικού όπλου. Ο Μαρινάτος, ο οποίος αναφέρεται, είναι ο διοικητής (ανθυπομοίραρχος;) του αστυνομικού σταθμού Γεράσιμος Μαρινάτος.
Τον Αύγουστο του 1934 καταδικάζεται εκ νέου σε εξάμηνη εξορία στην Ανάφη ο κομμουνιστής εργάτης Ιωάννης Σ. Καλτσούκης και μαζί ο Δημητράκης Χρ. Ζέρνος, ναυτικός, καθώς κρίθηκαν επικίνδυνοι για τη δημόσια ασφάλεια ως προπαγανδίζοντες.
Πολιτικοί εξόριστοι στους Παξούς και παξινοί εξόριστοι στο Μεσοπόλεμο
Η παραπάνω μελέτη του Γιάννη Δόικα, δημοσιεύτηκε πριν από μερικά χρόνια στην κερκυραϊκή εφημερίδα «Ελευθερία» και αποτελεί πολύτιμη συμβολή στην ιστορία του εργατικού κινήματος. Δίνει στοιχεία για τους εξόριστους στους Παξούς από τα χρόνια της Αγγλοκρατίας, όταν οι ριζοσπάστες Ηλίας Ζερβός-Ιακωβάτος και Γεράσιμος Λιβαδάς εκτοπίστηκαν εκεί την άνοιξη του 1849, μέχρι και την περίοδο της φασιστικής χούντας του 1967 όταν εκτοπίστηκαν: ο Κωνσταντίνος Γούλας, αξιωματικός αεροπορίας, ο Γιάννης Παπασπύρου μετέπειτα Δήμαρχος Πειραιά και Υπουργός και ο Γεώργιος Βλιτάκης δ/ντής αστυνομίας Πειραιά.
Με την εφαρμογή του «Ιδιωνύμου» το Σεπτέμβρη του 1929 καταδικάζεται ο Α. Βασιλειάδης σε ποινή εξάμηνης εκτόπισης (και ένα χρόνο φυλακή) στους Παξούς.
Το 1932 εξόριστος στους Παξούς είναι ο γιατρός Γεώργιος Ανδριόπουλος, ο οποίος όμως αναχωρεί έπειτα από φιλονικία με τον Παξινό γιατρό Φώτιο Αργυρό τον οποίον εξύβρισε.
Τον ίδιο χρόνο εξόριστος στους Παξούς είναι ο κομμουνιστής Γεράσιμος Γερολυμάτος. Δηλώνει μετάνοια, όπου μεταξύ των άλλων αναφέρεται στα επεισόδια του Αγρινίου τις 10 Οκτώβρη 1929, όταν συνελήφθη και καταδικάστηκε σε τρία χρόνια φυλακή και έξη μήνες εξορία στους Παξούς.
Το 1933 οι τέως εξόριστοι, στους Παξούς κομμουνιστές Κλ. Χουτζαίος και Αρ. Σάββας καταδικάζονται σε εξορία στην Ανάφη, διότι ηθέλησαν να προσηλυτίσουν μικρά παιδιά στο Γάη.
Ο Σπύρος Μιχ. Γραμματικός, ο οποίος είχε τιμωρηθεί σε φυλάκιση και εξορία, διότι προπαγάνδιζε υπέρ του κομμουνισμού, απολύεται λόγω μετανοίας.
Τον Ιούλη του 1938 συλλαμβάνονται στη Θεσσαλονίκη 60 κομμουνιστές, μεταξύ αυτών και ο Παξινός Περικλής Ν. Καλοδίκης, ο οποίος «κατά την γενομένην ανάκρισιν διεπιστώθη ότι παρά των μαθητών του (ήταν φιλόλογος καθηγητής στο Γ’ Γυμνάσιο Αρρένων Θεσ/κης) είχε γίνει αντιληπτή η προς τον θεόν ασέβεία του, δια του ειρωνικού τρόπου καθ’ ο εποίει το σημείον του σταυρού κατά την μαθητικήν προσευχήν, ώστε να λέγουν μεταξύ των οι μαθηταί, ότι ο δάσκαλος των όταν κάνει το σταυρό του παίζει βιολί».
Με αυτήν την κατηγορία ο εξαίρετος άνθρωπος, καθηγητής και συγγραφέας, Περικλής Καλοδίκης πήρε το δρόμο της φυλακής και της εξορίας.
Τις 3 Γενάρη 1938 αφήνονται ελεύθεροι από την Υποδ. Χωροφυλακής Παξών επτά κερκυραίοι κομμουνιστές από τους Αγίους Δέκα, αφού είχαν εκτίσει την ποινή της τρίμηνης εκτόπισης και «αποκήρυξαν τον κομμουνισμό μετά βδελυγμίας».
Τον Ιούνη του 1938 «Συνελήφθησαν πρό ημερών εις τας Αθήνας 74 κομμουνιστές μεταξύ των οποίων και οι αρχηγοί αυτών Νεφελούδης, Πασσαλίδης και Σκλάβαινας άλλοτε εξόριστος εις Παξούς, οίτινες και μετά την μεταβολήν της 4ης Αυγούστου 1936 εξηκολούθουν την αντεθνικήν και αντικοινωνικήν δράσιν των. Μεταξύ των συλληφθέντων είναι και ο εκ Παξών καταγόμενος Σπύρος Καλοδίκης (αδελφός του Περικλή)».
Λίγο αργότερα από το Τριμελές Πλημμελιοδικείο Κέρκυρας καταδικάζονται οι κομμουνιστές Γεράσιμος Ν. Πέτρου (Σγαρίλιος) μακαρονοποιός, σε δεκάμηνη φυλάκιση και εξάμηνη εξορία και ο Ελευθέριος Μουρνάς από Ικαρία, ο οποίος το 1933 ήταν εξόριστος στους Παξούς.
Χρόνια μετά
Σαράντα σχεδόν χρόνια έχουν περάσει από όταν ο τελευταίος εξόριστος εγκατέλειψε τη γη των Παξών. Σήμερα, αυτό το κομμάτι της ιστορίας του νησιού φαντάζει πολύ μακρινό και για τους νέους φαίνεται σαν κάτι στα σύνορα της φαντασίας. Όμως η ιστορία γράφτηκε και δεν πρέπει να ξεχαστεί με κανένα τρόπο.
Γιώργος Ζούμπος
gzoumpos@gmail.com
εφημ. ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, 03-07-2010
* * *
Leave A Comment