Οι κινήσεις του βενετικού στόλου στο Ιόνιο τις παραμονές της πολιορκίας του 1716 και η ναυμαχία της Κασσιώπης (8 Ιούλη ν.η.)

Η ομιλία του Γιώργου Ζούμπου στο χώρο του Ναυτικού Σταθμού Κέρκυρας, Σάββατο 30 Ιούλη 2016

Τριακόσια χρόνια συμπληρώνονται στις 11 Αυγούστου 2016 (π.η.) από τη λύση της πολιορκίας της Κέρκυρας στα 1716. Η επιτυχής απόκρουση της οθωμανικής επίθεσης αποτελεί ένα από τα σημαντικά γεγονότα τα οποία σηματοδοτούν το τέλος του έβδομου (και τελευταίου) βενετο-οθωμανικού πόλεμου. Από το 1718, οπότε υπογράφεται η συνθήκη του Πασσάροβιτς ανάμεσα σε Αυστρία-Βενετία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, μέχρι το 1797, τα Ιόνια Νησιά γνωρίζουν μια ασυνήθιστα μακρά περίοδο ειρήνης.

Σε τροχιά παρακμής

Στις 26 Γενάρη του 1699, στο χωριό Κάρλοβιτς της Σλοβενίας, η Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Βενετία υπογράφουν την ομώνυμη συνθήκη ειρήνης με την οποία ο Σουλτάνος αναγνωρίζει τη Βενετική κυριαρχία στη Δαλματία, Πελοπόννησο, Λευκάδα και Αίγινα και παραιτείται από κάθε φόρο επί της Ζακύνθου. Ταυτόχρονα η Βενετία αναγνωρίζει την οθωμανική κυριαρχία στη Στερεά Ελλάδα και στα νησιά του Αιγαίου και εκκενώνει το φρούριο της Ναυπάκτου.
Εκείνη την εποχή η Βενετία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρίσκονται σε τροχιά παρακμής. Η Γαληνοτάτη αντιμετωπίζει, ήδη από τον 16ο αιώνα, μεγάλο ανταγωνισμό στη διεξαγωγή του εμπορίου της στην Ανατολική Μεσόγειο. Σημαντικές δυσκολίες σε αυτό το πεδίο οφείλονται και στους συνεχείς πολέμους, εξαιτίας των οποίων σε μια σειρά από περιοχές, που είχαν βρεθεί εντός εμπόλεμων ζωνών, παρεμποδίζεται η ναυτιλιακή δραστηριότητα. Εξάλλου οι έξι διαδοχικοί πόλεμοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη Βενετία μείωσαν την ισχύ και των δύο δυνάμεων εξαιτίας των μεγάλων εξόδων και των σημαντικών ζημιών που προκάλεσαν.

Έναρξη πολεµικών επιχειρήσεων

Κατά την περίοδο 1710-1713 διεξάγεται ο τρίτος ρωσο-οθωμανικός πόλεμος ο οποίος λήγει με τη συνθήκη του Προύθου στις 12 Ιούλη 1711 (π.η.). Με βάση τους όρους της Συνθήκης αυτής υπογράφεται στα 1713 η Συνθήκη ειρήνης της Αδριανούπολης.
Οι ρωσο-οθωμανικοί πόλεμοι διεξάγονται για την κυριαρχία στη Μαύρη Θάλασσα και τις παρακείμενες περιοχές. Κατά το 17ο-18ο αιώνα αποτελούν συνέχεια των προσπαθειών της Ρωσίας να αντιμετωπίσει τις επιθέσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του υποτελούς σε αυτήν χανάτου της Κριμαίας. Οι επιδιώξεις των Ρώσων υπαγορεύονται από τα οικονομικά συμφέροντα των κυριάρχων τάξεων των γαιοκτημόνων και των εμπόρων.
Έπειτα από τη συνθήκη του Προύθου η Οθωµανική Αυτοκρατορία στρέφεται ενάντια στη Βενετία, για την οποία ισχυρίζεται ότι υποκινεί σε επανάσταση τους Μαυροβούνιους και συλλαμβάνει οθωµανικά πλοία στη Μεσόγειο. Οι ενέργειες αυτές θεωρούνται παραβιάσεις της συνθήκης του Κάρλοβιτς.
Στις 7 Δεκέµβρη του 1714 η Πύλη κηρύττει τον πόλεµο κατά της Γαληνοτάτης Δηµοκρατίας. Το Μάη του 1715, ο Μέγας Βεζύρης Αλής µε 100.000 άνδρες εισβάλλει στην Πελοπόννησο (που είχε καταλάβει από το 1684 ο Morosini), ενώ ο Καπουδάν Πασάς Janum Hogia πολιορκεί από τη θάλασσα το Ναύπλιο, τη Μονεµβασιά, τη Κορώνη, τη Μεθώνη, την Πάτρα και τα Κύθηρα. Σύντομα οι Οθωµανοί είναι κύριοι της Πελοποννήσου και των Κυθήρων. Ο κίνδυνος είναι άµεσος για την Κέρκυρα, τελευταίο προµαχώνα της Χριστιανικής Δύσης. Το Γενάρη του 1716 οι πληροφορίες που έρχονται στη Βενετία αναφέρουν ότι οι Οθωµανοί συγκεντρώνουν στην Κρήτη και την Πελοπόννησο πολυάριθμες στρατιωτικές δυνάμεις και τεράστιες ποσότητες πολεµικού υλικού.

Πλοίο της γραμμής, κλάσης Leon Trionfante

Στην Κέρκυρα

Στις αρχές του 1716 την Κέρκυρα φρουρούν 2.442 στρατιώτες, υπαξιωµατικοί και αξιωµατικοί. Οι οχυρώσεις είναι σε κακή κατάσταση και υπάρχει µεγάλη έλλειψη εφοδίων. Είναι κάποιες από τις συνέπειες της οικονοµικής κρίσης, στην οποία έχει πέσει η Βενετία µετά τον εικοσιπενταετή πόλεµο της Κρήτης που της κόστισε 120 εκατοµμύρια χρυσά δουκάτα και απώλειες 200.000 ψυχών. Στη Βενετία, αρχίζει αµέσως η στρατολόγηση Ιταλών και Γερµανών.
Τη διοίκηση των στρατιωτικών δυνάµεων στην Ανατολή καλείται ν’ αναλάβει ο Σάξονας στρατηγός Johann Matthias von der Schulenburg, που βρίσκεται στη Βενετία τις τελευταίες µέρες του Δεκέµβρη του 1715. Του απονέμεται ο τίτλος του Στρατάρχη της Δηµοκρατίας και φτάνει στην Κέρκυρα το Φλεβάρη του 1716. Μαζί είναι ο υπασπιστής του Κερκυραίος αντισυνταγµατάρχης Δηµήτριος Στρατηγός. Η πόλη έχει τότε πληθυσµό που φτάνει τις 16.000.
Λίγες εβδομάδες αργότερα η Οθωµανική Αυτοκρατορία βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση και με την Αυστρία ενώ ο οθωµανικός στρατός αφού περνά το Δούναβη κατευθύνεται στο Σεµλίνο. Την αυστριακή άμυνα διευθύνει ο πρίγκηπας Ευγένιος της Σαβοΐας ο οποίος γράφει στις 8 Απρίλη προς το Σούλεµπουργκ ότι είναι βέβαιος πως οι Οθωµανοί θα κινηθούν µε στόχο την Κέρκυρα. Όμως παρά τις πολλαπλές ενδείξεις οι οποίες ενισχύουν την άποψη του Ευγένιου της Σαβοΐας, η γνώμη του Γενικού Καπιτάνου Andrea Pisani, είναι ότι οι Οθωµανοί δε θα τολµήσουν επίθεση στην Κέρκυρα.
Στις αρχές του 1716 ο Andrea Pisani εκλέγεται από το Μέγα Συμβούλιο της Βενετίας στο αξίωμα του Γενικού Καπιτάνου της Θάλασσας, αξίωμα με θητεία η οποία διαρκεί όσο και ο πόλεμος. Είναι σε καιρό πολέμου η ανώτερη μετά το Δόγη προσωπικότητα του κράτους με απεριόριστες εξουσίες, έχοντας επιπλέον και απόλυτη εξουσία στις ναυτικές και τις χερσαίες δυνάμεις. Το αξίωμα του Γενικού Προνοητή της Θάλασσας αναλαμβάνει την ίδια εποχή ο Antonio Loredan.
Ο οθωμανικός στόλος, ο οποίος εμφάνισε έντονη δραστηριότητα ανανέωσης μετά τη Συνθήκη του Προύθου, εγκαταλείπει τα Δαρδανέλια στις αρχές Μάη 1716 με προορισμό την Εύβοια και στη συνέχεια παραπλέει την Πελοπόννησο κατευθυνόμενος προς το Ιόνιο.

Ενίσχυση του βενετικού στόλου

Με την έναρξη του πολέμου η Βενετία ενισχύει το στόλο της, του οποίου και τα δύο τμήματα ξεχειμωνιάζουν στην Κέρκυρα και επιπλέον ζητά ναυτική βοήθεια από τους χριστιανούς ηγεμόνες της Δύσης. Στο πλαίσιο της προσπάθειας αναβάθμισης της βενετικής ναυτικής ισχύος, το χειμώνα του 1715 αγοράζονται δύο ιστιοφόρα. Επιπρόσθετα στις αρχές Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς καθελκύεται μια γαλεάσα, αρματώνεται μια άλλη και στη συνέχεια ναυπηγούνται δώδεκα κορβέτες.
Οι κορβέτες που ναυπηγούνται εκείνη την εποχή κινούνται με κουπιά και πανιά, έχουν μήκος περίπου 20 μέτρα, πλήρωμα 60 άνδρες και οπλισμό 8 πυροβόλα. Η απόφαση για τη ναυπήγησή τους οφείλεται στον αργό ρυθμό ναυπήγησης μεγάλων πλοίων και στην ατμόσφαιρα αβεβαιότητας που επικρατεί.
Μια σειρά ισχυρών πλοίων ναυπηγούνται κατά τη διετία 1715-1716. Το Φλεβάρη όμως του 1716 ανατινάζεται από ατύχημα στον όρμο των Γουβιών το Regina del Mar. Επρόκειτο για πλοίο της γραμμής Α΄ τάξης, ναυπήγησης 1715, των 1400 τόνων με 80 πυροβόλα. Τη στιγμή της καταστροφής στο πλοίο βρίσκονταν 146 ναυτικοί. Από αυτούς επέζησαν τέσσερις.

Απόπλους των δύο αρμάδων

Κινήσεις της Βαριάς Αρμάδας από 14 Μάη ως 11 Ιούνη 1716

Ο βενετικός στόλος της εποχής εκείνης αποτελείται από δύο τμήματα, τη «Λιανή Αρμάδα» που συγκροτούν τα κωπήλατα πλοία και τη «Βαριά Αρμάδα» η οποία αποτελείται από ιστιοφόρα πλοία και διαιρείται σε τρεις μοίρες με εννιά πλοία της γραμμής η κάθε μία. Τα πλοία της γραμμής συνοδεύονται από τα σηματοφόρα (ένα για κάθε μοίρα), τα πυρπολικά και άλλα βοηθητικά σκάφη όπως κορβέτες, βομβάρδες, ανιχνευτικά, νοσοκομειακά και φορτηγά.
Στα τέλη του Απρίλη ενισχύσεις στέλνονται από τη Βενετία στην Κέρκυρα, με μια νηοπομπή υπό τον πλοίαρχο Vendramin. Στη συνοδεία της νηοπομπής αυτής συμμετέχει το εξοπλισμένο εμπορικό Santo Crocefisso και πολλά σκάφη μεταφέροντας 1400 στρατιώτες και εφόδια. Η νηοπομπή φτάνει στην Κέρκυρα μέσα στο Μάη του 1716. Το Santo Crocefisso στη συνέχεια προωθείται στη Ζάκυνθο όπου στις αρχές Ιούνη ενώνεται με την υπόλοιπη Βαριά Αρμάδα.
Ενώ οι επισκευές των οχυρώσεων και οι προετοιμασίες για την άμυνα της Κέρκυρας είναι σε εξέλιξη, η Βαριά Αρμάδα, της οποίας οι ελλείψεις στη σύνθεση των πληρωμάτων φθάνει το 15%, αποπλέει τμηματικά για τη Ζάκυνθο:
Στις 14 Μάη δέκα ιστιοφόρα υπό τον πλοίαρχο Flangini, στις 28 του μήνα έντεκα ιστιοφόρα υπό τον Έκτακτο Καπιτάνο των Ιστιοφόρων Andrea Corner – ο οποίος έχει τη γενική διοίκηση της Βαριάς Αρμάδας – και την τελευταία μέρα του μήνα πέντε πλοία υπό τοn πλοίαρχο Pietro Vendramin.
Στις επόμενες μέρες οι πληροφορίες για τις κινήσεις των Οθωμανών στην απέναντι στεριά προκαλούν έντονο προβληματισμό στις βενετικές αρχές της Κέρκυρας. Το Σάββατο 13 Ιούνη ο Schulenburg φεύγει από την Κέρκυρα με τη «Λιανή Αρμάδα» για να επιθεωρήσει την άμυνα της Πάργας. Η «Λιανή Αρμάδα» διοικείται από το Γενικό Καπιτάνο Andrea Pisani και περιλαμβάνει 11 γαλέρες και 8 γαλιότες. Στην Κέρκυρα παραμένουν 3 γαλέρες και 2 γαλιότες. Η Αρμάδα καταπλέει σην Πάργα την επόμενη μέρα και στη συνέχεια σαλπάρει για τη Ζάκυνθο.
Την Πέμπτη 11 Ιούνη οι τρεις μοίρες της Βαριάς Αρμάδας έχουν ήδη συγκεντρωθεί στη Ζάκυνθο. Ο Corner επιβαίνει στο Madonna della Salute, πλοίο της γραμμής Α΄ τάξης με εκτόπισμα 1400 τόνων, ναυπήγησης 1714, με πλήρωμα 740 ανδρών και οπλισμένο με 70 πυροβόλα. Στη Ζάκυνθο πληροφορείται ότι η οθωμανική αρμάδα βρίσκεται στις νότιες ακτές της Πελοποννήσου. Στέλνει αμέσως αναφορά στο Δόγη και στους κυβερνήτες κοινοποιεί διαταγή με την οποία καθορίζει:
• Τη σειρά με την οποία θα πλεύσουν τα πλοία σε γραμμή παραγωγής και σε τάξη μάχης.
• Τα σινιάλα με τα οποία θα διατάζεται αναστροφή ή επαναστροφή πορείας και οποιοσδήποτε άλλος ελιγμός χρειαστεί.
• Τα σινιάλα για την επίθεση πυρπολικών και τα πλοία που θα τα συνοδεύουν σε αυτήν την περίπτωση.
Στις 15 Ιούνη η Λιανή Αρμάδα φτάνει στη Ζάκυνθο όπου βρίσκει τη Βαριά να διαδρομεί ανάμεσα Ζάκυνθο και Σαπιέντζα περιμένοντας την εμφάνιση του οθωμανικού στόλου. Εκεί ο Pisani πληροφορείται προς μεγάλη του έκπληξη την υπάρχουσα κατάσταση, καθώς πίστευε ότι ο εχθρός βρισκόταν ακόμα στα Δαρδανέλια. Αποφασίζεται η Βαριά Αρμάδα να εφοδιαστεί με νερό και να αγκυροβολήσει στις Αλυκές Ζακύνθου παρακολουθώντας τις κινήσεις του εχθρού. Στις 20 Ιούνη ένα βενετσιάνικο ανιχνευτικό εντοπίζει την οθωμανική αρμάδα στο λιμάνι της Σαπιέντζας αποτελούμενη από εβδομήντα περίπου σκάφη – από τα οποία τα 12 είναι πολεμικά γραμμής Α΄ τάξης (σουλτάνες) των 96 πυροβόλων. Δύο μέρες αργότερα, στις 22 Ιούνη, έρχεται η είδηση ότι αυτή απέπλευσε κατευθυνόμενη δυτικά της Ζακύνθου. Ακολουθεί συμβούλιο όπου αρχικά ο Flangini προτείνει να επιτεθούν στον οθωμανικό στόλο αξιοποιώντας τους ευνοϊκούς εποχιακούς Β.Δ. ανέμους. Με το φόβο ότι οι ίδιοι άνεμοι θα εμποδίσουν την υποχώρηση σε περίπτωση ήττας, τελικά αποφασίζεται η Λιανή Αρμάδα να αναχωρήσει άμεσα για την Κέρκυρα, ενώ η Βαριά να παραμείνει για να καλύψει τη Ζάκυνθο κινούμενη δυτικά και σε περίπτωση ναυμαχίας να έχει ευνοϊκή θέση. Με την κάθε Αρμάδα βρίσκεται και ένα πλωτό νοσοκομείο. Αυτό μάλιστα που ακολουθεί τη Λιανή μεταφέρει τους 160 σοβαρότερα ασθενείς.
Η απόφαση αυτή αποδεικνύεται, εκ των υστέρων, λάθος. Ο ίδιος Ν.Α. άνεμος που επέτρεψε στη Βαριά Αρμάδα να βρεθεί ανάμεσα Κεφαλονιά και Ζάκυνθο, επέτρεψε και στους Οθωμανούς να κατευθυνθούν στην ανοιχτή θάλασσα και στη συνέχεια να εισπλεύσουν στον κερκυραϊκό Κόλπο από βόρεια.

Προς την Κέρκυρα

Οι κινήσεις της Λιανής Αρμάδας από 13 Ιούνη ως 2 Ιούλη 1716

Η Λιανή Αρμάδα αποπλέει από τη Ζάκυνθο στις 23 Ιούνη (η Βαριά έχει αποπλεύσει από την προηγούμενη), το ίδιο βράδυ αγκυροβολεί στους Βαρδιάνους της Κεφαλονιάς ενώ την επόμενη μέρα, ο απόπλους εμποδίζεται από τον αντίθετο άνεμο. Καθώς η Βαριά Αρμάδα πλέει Δυτικά της Κεφαλονιάς, συγκρούονται από εσφαλμένο ελιγμό τα ιστιοφόρα Fede και Colomba. Το Fede υφίσταται ζημίες στο ακρόπλωρο και σπάει το μπομπρέσο. Ρυμουλκείται στο Αργοστόλι για επισκευή, ενώ αναβάλλεται πάλι ο απόπλους της Λιανής Αρμάδας και ο Pisani επιφυλάσσεται να κινήσει τις νόμιμες διαδικασίες κατά των υπευθύνων μόλις φθάσει στην Κέρκυρα. Έχει κάθε λόγο να είναι εξοργισμένος καθώς παρόμοια ζημία είχε υποστεί λίγες μέρες ενωρίτερα το ισχυρότερο από τα ιστιοφόρα, το Corona, μετά από σύγκρουση με ένα βοηθητικό.
Τότε πληροφορείται από τον αντιπλοίαρχο Trevizan, που είχε σταλεί με αγγλικό σκάφος για αναγνώριση δυτικά της Ζακύνθου, ότι ο οθωμανικός στόλος αποτελούμενος από εβδομήντα ιστιοφόρα, δώδεκα γαλέρες, είκοσι γαλιότες και τριάντα τέσσερα μεταγωγικά, πλέει δυτικότερα με προορισμό την Κέρκυρα.
Στις 26 Ιούνη γίνεται συμβούλιο και αποφασίζεται να αποπλεύσει άμεσα για την Κέρκυρα η Λιανή Αρμάδα, το πλωτό νοσοκομείο να μείνει στους Βαρδιάνους και να ρυμουλκηθεί στο Αργοστόλι ενώ το Fede να αποπλεύσει μόλις τελειώσουν οι επισκευές. Διατάσσεται επίσης ο Τrevizan να επιβιβαστεί σε μια φελούκα (γρήγορη μικρή βάρκα με λατίνια που χρησιμεύει για τη μεταφορά ταχυδρομείου) και να προφθάσει τη Βαριά Αρμάδα μεταφέροντας διαταγή προς τον Corner να κατευθυνθεί ΒΔ της Κέρκυρας.
Η Λιανή Αρμάδα καταπλέει στην Πάργα στις 29 Ιούνη και στη συνέχεια προσορμίζεται στα Σύβοτα για να εφοδιαστεί με ξυλεία. Ο Schulenburg θεωρεί φρονιμότερο να εγκαταλείψει την Αρμάδα και φεύγει με δύο γαλέρες για την Κέρκυρα όπου φθάνει στις 30 Ιούνη. Η υπόλοιπη Αρμάδα, αφού παίρνει νερό από τις Μπενίτσες, φτάνει στην Κέρκυρα στις 2 Ιούλη.

Η πορεία του οθωμανικού στόλου

Η πορεία του οθωμανικού στόλουαπό τη Σαπιέντζα ως την Κέρκυρα

Η Οθωμανική Αρμάδα, αφού αποφεύγει επαφή με τη Βενετική, περνά δυτικά της Κέρκυρας, κατευθύνεται βόρεια πλαγιοδρομώντας και φτάνει στον κάβο Santa Maria di Leuca στο βασίλειο της Νάπολης. Στη συνέχεια αγκυροβολεί στην Αυλώνα περιμένοντας ενισχύσεις και κατάλληλο άνεμο για να εισπλεύσει στον κερκυραϊκό κόλπο. Στις 2 Ιούλη έρχονται στην Κέρκυρα οι πρώτες πληροφορίες για την παρουσία των Οθωμανικών πλοίων στο Β. Ιόνιο. Την επόμενη μέρα φθάνει ο καπετάνιος της φελούκας του Γενικού Προνοητή ο οποίος μόλις διέφυγε την αιχμαλωσία και αναφέρει την παρουσία των Οθωμανών στα νερά των Οθωνών.
Συγκαλείται συμβούλιο χωρίς τους κυβερνήτες των ιστιοφόρων οι οποίοι βρίσκονται εν πλω. Γίνεται ενημέρωση για την κατάσταση που επικρατεί και αποφασίζεται η Λιανή Αρμάδα να παραμείνει κάτω από την προστασία των πυροβόλων του Παλιού Φρουρίου. Ταυτόχρονα αποφασίζεται να γίνει προσπάθεια να ενημερωθούν τα πλοία Leon Trionfante και Sacra Lega, τα οποία αναμένονται από τη Βενετία με εφόδια και στρατό, καθώς και ο Έκτακτος Καπιτάνος των Ιστιοφόρων ώστε να ρυθμίσει τις κινήσεις της Βαριάς Αρμάδας. Στέλνεται σχετική επιστολή στον Corner και αναφορά με τα πρακτικά του Συμβουλίου στο Δόγη.
Το Leon Trionfante, που θα μας απασχολήσει λίγο παρακάτω, είναι πλοίο της γραμμής Α΄ τάξης που καθελκύστηκε στις 2 Μάη 1716 και ανέλαβε υπηρεσία τον Ιούνη. Εκτοπίσματος 1800 τόνων με 80 πυροβόλα. Το Sacra Lega θα φτάσει στην Κέρκυρα μετά το τέλος της πολιορκίας. Πρόκειται για πλοίο της γραμμής Β΄ τάξης, των 750 τόνων, ηλικίας 28 χρόνων, οπλισμένο με 60 πυροβόλα.
Το βράδυ του Σαββάτου 4 Ιούλη τα δύο κάτεργα που περιπολούν στη θαλάσσια περιοχή της Κασσιώπης αναφέρουν ότι τα οθωμανικά πλοία προσεγγίζουν το βόρειο στενό. Στις 11 το πρωί της Κυριακής 5 Ιούλη η Λιανή Αρμάδα των Οθωμανών εισπλέει στο κανάλι της Κασσιώπης. Εναντίον της κινείται η Λιανή βενετική Αρμάδα με τη γαλέρα μπαστάρδα, δεκατρείς γαλέρες και δυο γαλεάσες. Αναγκάζεται όμως να επαναπλεύσει προς το Μαντράκι μόλις εμφανίζεται από το στενό η Βαριά οθωμανική Αρμάδα. Να επισημάνουμε εδώ ότι η «γαλέρα μπαστάρδα» είναι μεγαλύτερη από τις συνηθισμένες γαλέρες. Χρησιμοποιείται από τους διοικητές μοιρών και κατά παράδοση, ο Γενικός Καπιτάνος της Θάλασσας υψώνει τη σημαία του σε τέτοιο πλοίο.
Ακολουθεί συμβούλιο με το Γενικό Καπιτάνο και τους Διοικητές του Στόλου όπου αναλύεται η νέα κατάσταση και κρίνεται ορθότερο από κάθε άποψη με το πρώτο σκοτάδι να αποπλεύσει εκ νέου η Λιανή Αρμάδα με μία από τις γαλεάσες διοίκησης με σκοπό
«… να κατευθυνθεί προς συνάντηση των ιστιοφόρων μας για να ενωθεί με αυτά, διότι υπάρχουν πληροφορίες ότι μέχρι χτες το βράδυ δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν λόγω της μπουνάτσας παρά μόνο μέχρι τα νερά των Παξών, και αν δεν τα συναντήσουμε να ληφθούν εκείνα τα άλλα μέτρα που θα θεωρηθούν πιο κατάλληλα ώστε να γυρίσουμε με μεγαλύτερη δύναμη…». Τέσσερα πλοία θα μείνουν στο Μαντράκι και τα πληρώματά τους, 1557 άνδρες, θα ενισχύσουν τη φρουρά.
Την επόμενη μέρα 6 Ιούλη οι πρώτες κινήσεις των Οθωμανών είναι να καλύψουν τις αποθήκες εφοδίων του Βουθρωτού και να βυθομετρήσουν τα νερά κοντά στο Βίδο, το Κονδυλονήσι, το Λαζαρέτο και όλη την ακτή από το Μαντούκι ως τον Ύψο. Τα καράβια τους αγκυροβολούν καλύπτοντας το χώρο από την απέναντι ηπειρωτική στεριά ως τον Ύψο και στις 8 Ιούλη αρχίζει η απόβαση στην παραλία του Ύψου.

Απόπλους της Λιανής Αρμάδας

Την ημέρα της άφιξης των Οθωμανών, Κυριακή 5 Ιούλη, περίπου στις 9 η ώρα το βράδυ, η Λιανή βενετική Αρμάδα υπό το Γενικό Καπιτάνο Andrea Pisani, με δεκαπέντε γαλέρες, μια γαλεάσα και μερικές γαλιότες αποπλέει από το Μαντράκι με τις δουκικές σημαίες υψωμένες. Η διαδικασία απόπλου διαρκεί περίπου τρεις ώρες, ενώ προκαλείται πανικός μεταξύ του πληθυσμού της πόλης και πλήθη συρρέουν να προστατευθούν στο Παλιό Φρούριο.
Τα πλοία του Pisani πλέουν νότια μέχρι τον Ασπρόκαβο και στη συνέχεια, αφού δεν συναντούν τα ιστιοφόρα, κατευθύνονται προς τις Μερλέρες – τη σημερινή Ερείκουσα και τις γύρω βραχονησίδες – έχοντας ανοιχτεί 40 μίλια στο πέλαγος. Επί τρεις μέρες η Αρμάδα πλέει μέσα σε πυκνή ομίχλη, ώστε ακόμα και αν διασταυρωνόταν με τα ιστιοφόρα δεν θα υπήρχε οπτική επαφή. Δεν υπήρχε οπτική επαφή ούτε ανάμεσα στις γαλέρες και για να αποφευχθούν συγκρούσεις χτυπούσαν συνέχεια τα ταμπούρλα και έπεφταν μερικές κανονιές για να μην ξεκόψουν.
Την Τρίτη 7 Ιούλη, ενώ η Λιανή Αρμάδα βρίσκεται στα νερά των Οθωνών, καλούνται σε συμβούλιο, στη γαλέρα μπαστάρδα, οι διοικητές του στόλου:
Andrea Pisani (Γενικός Καπιτάνος), Marco Loredan (Έκτακτος Προνοητής της Αρμάδας), Alvise Foscari (δεύτερος Προνοητής της Αρμάδας), Manin Capello (Καπιτάνος των Γαλεασών), Manin de Cavalli (διοικητής των Κατεργαραίων) και Nicolo Erizzo (Κομισάριος της Αρμάδας).
Αποφασίζεται να κατευθυνθούν προς τις ακτές του βασίλειου της Νάπολης προκειμένου να συναντηθούν με συμμαχικά πλοία που πιθανόν έπλεαν προς την Κέρκυρα. Τότε ο Pisani στέλνει αναφορές ενημερώνοντας για τα συμβαίνοντα στην Κέρκυρα, στους διοικητές των συμμάχων, στον πρεσβευτή της Δημοκρατίας στη Ρώμη, στη Γερουσία και στο Γενικό Προνοητή της Δαλματίας, ενώ προειδοποιεί ότι οι νηοπομπές που κατευθύνονται στην Κέρκυρα, πρέπει να χρησιμοποιήσουν το κανάλι της Λευκίμμης για να φτάσουν στην πόλη. Όμως ο καιρός αναγκάζει την Λιανή Αρμάδα, αργά το ίδιο απόγευμα, να προσορμιστεί στη βόρεια Κέρκυρα, στις ακτές της Αγίας Αικατερίνης.
Η επόμενη μέρα είναι Τετάρτη 8 Ιούλη, και κατά το μεσημέρι ακούγονται κανονιές προς τη μεριά του καναλιού της Κασσιώπης.

Για να δούμε όμως τι συνέβαινε εκείνο το μεσημέρι ας μεταφερθούμε λίγες μέρες πίσω.

Το ταξίδι της Βαριάς Αρμάδας από τη Ζάκυνθο

Κινήσεις της Βαριάς Αρμάδας από 22 Ιούνη ως το βράδυ της Δευτέρας 6 Ιούλη 1716

Στις 22 Ιούνη η Βαριά Αρμάδα αποπλέει από τη Ζάκυνθο (μία μέρα πριν την αναχώρηση της Λιανής) και το βράδυ βρίσκεται στο Σχοινάρι, βορεινότερο άκρο του νησιού. Εκεί αντιμετωπίζει αλλαγή του ανέμου από ΝΑ σε ΒΔ και το προσπερνάει την επόμενη μέρα με νέα αλλαγή του ανέμου. Η Αρμάδα περιπολεί στην περιοχή και το βράδυ της 27ης του μήνα φθάνει το έγγραφο του Γενικού Καπιτάνου το οποίο αναφέρει ότι τα οθωμανικά καράβια κατευθύνονται προς την Κέρκυρα και η Βαριά Αρμάδα πρέπει να βρεθεί «σοφράνο της Κέρκυρας από μεριάς μαΐστρου».
Παρά την καθυστέρηση στην περιοχή των Παξών, καθώς επικρατούν μπουνάτσες για 2-3 μέρες, η Βαριά Αρμάδα βρίσκεται το βράδυ της Δευτέρας 6 Ιούλη είκοσι μίλια νοτιοδυτικά των Οθωνών. Είναι η τρίτη βραδυά της Πανσελήνου και με τη βοήθεια του Σιρόκου πλέει Β-BΔ περνώντας από το Ιόνιο στην Αδριατική. Με το χάραμα της 7ης Ιούλη βρίσκεται κοντά στο φρούριο του Otranto όπου ο Corner πληροφορείται ότι η Λιανή οθωμανική Αρμάδα και τα ιστιοφόρα είναι ήδη αγκυροβολημένα σε ευθεία γραμμή στον κερκυραϊκό κόλπο, ενώ η Λιανή βενετική Αρμάδα είναι αγκυροβολημένη στο Μαντράκι. Ο Σιρόκος, που εξακολουθεί να φυσά, εμποδίζει την Αρμάδα να στραφεί προς την Κέρκυρα και την αναγκάζει να πλεύσει προς τα νερά της Σάσωνος όπου φτάνει το βράδυ.
Κατά τις 8 η ώρα ο αέρας αλλάζει και σημειώνει ο Corner στην αναφορά του «… θέλησε η ευσπλαγχνία του Κυρίου να εισακούσει τις διάπυρες ευχές μου και φύσηξε ο περιπόθητος μαϊστρος». Ο Corner συγκαλεί αμέσως συμβούλιο στο οποίο συμμετέχουν οι Diedo, Flangini και Marco Corner. Αγνοώντας τη θέση της βενετικής Λιανής Αρμάδας, την ακριβή θέση των οθωμανικών πλοίων και έχοντας το φόβο ότι πιθανόν το Βίδο να έχει καταληφθεί, αποφασίζεται – παρά τις αντιρρήσεις που εκφράζονται – η είσοδος της Αρμάδας στον Κερκυραϊκό Κόλπο να γίνει από το στενό της Κασσιώπης, προσπαθώντας να αποφευχθεί συμπλοκή. Ακόμα και σε περίπτωση ναυμαχίας, πρέπει να γίνει προσπάθεια για γρήγορη απαγκίστρωση. Γενικά να μην επιχειρηθεί κάτι το ιδιαίτερα ριψοκίνδυνο, αλλά να καταβληθεί κάθε προσπάθεια ώστε τα πλοία να φτάσουν στο λιμάνι της Κέρκυρας και να ασφαλιστούν κάτω από την κάλυψη των πυροβόλων του φρουρίου.
Η Αρμάδα βάζει πλώρη προς Νότο και διασχίζει μέσα σε δεκαέξι περίπου ώρες τα εξήντα ναυτικά μίλια που χωρίζουν τη Σάσωνα από την Κέρκυρα. Το βραδυνό ταξίδι γίνεται με φρεσκαρισμένο Μαΐστρο που δίνει στην Αρμάδα ταχύτητα 5 κόμβων περίπου, σε μια ολόφωτη θάλασσα με τα Ακροκεραύνια Όρη να διαγράφονται στα αριστερά της. Με το ξημέρωμα η Αρμάδα αντικρίζει στο βάθος του ορίζοντα τον ορεινό όγκο του Παντοκράτορα. Καθώς σηκώνεται ο Ήλιος, η ένταση του Μαΐστρου μειώνεται και η ταχύτητα περιορίζεται.
Στις 2 το μεσημέρι της Τετάρτης 8 Ιούλη, η προφυλακή πλέει καταμεσής του στενού της Κασσιώπης.

Είσοδος της Βαριάς Αρμάδας στον κερκυραϊκό κόλπο

Τελευταίες κινήσεις της Βαριάς Αρμάδας πριν τη ναυμαχία

Είκοσι δύο πλοία της γραμμής (έντεκα πρώτης τάξης, εφτά δεύτερης και τέσσερα τρίτης), πέντε εξοπλισμένα εμπορικά και δύο πυρπολικά πλέουν σε γραμμή παραγωγής σε μία στήλη, σε αποστάσεις σχεδόν ενενήντα μέτρων το ένα από το άλλο, σχηματίζοντας μια τεράστια γραμμή μήκους περίπου τρισήμισυ χιλιομέτρων. Εκτός γραμμής πλέουν τα σηματοφόρα San Brun και Belveder, έτοιμα να αναμεταδώσουν τα σινιάλα της ναυαρχίδας.
Στην κεφαλή της γραμμής βρίσκεται ο πρώτος προπομπός της ναυαρχίδας, το Trionfo (καθέλκυσης 1715 με εκτόπισμα 1400 τόνων, οπλισμένο με 80 πυροβόλα) και κυβερνήτη τον Lodovico Diedo. Αμέσως μετά o δεύτερος προπομπός, το Corona, καθέλκυσης 1711, εκτοπίσματος 1950 τόνων με 76 πυροβόλα, πλήρωμα 772 ανδρών και κυβερνήτη τον Pietro Marcello.
Ακολουθεί η ναυαρχίδα Madonna della Salute στην οποία επιβαίνει ο Corner. Είναι πλοίο καθέλκυσης 1715, εκτοπίσματος 1400 τόνων με 80 πυροβόλα και πλήρωμα 740 ανδρών. Την εμπροσθοφυλακή συμπληρώνει ο οπισθοφύλακας της ναυαρχίδας Grand Alessandro με κυβερνήτη τον Andrea Dolfin. Είναι πλοίο καθέλκυσης 1709 με τα ίδια χαρακτηριστικά της ναυαρχίδας.
Τα τέσσερα πλοία της εμπροσθοφυλακής συγκροτούν μια ισχυρή ομάδα κρούσης με τα μεγαλύτερα και καλύτερα εξοπλισμένα πολεμικά γραμμής Α΄ τάξης της Αρμάδας ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν στα εχθρικά πυρά και να αναλάβουν ιδιαίτερες επιθετικές πρωτοβουλίες.
Πνέει ελαφρός Μαΐστρος και καθώς η Αρμάδα πλέει με ταχύτητα δύο κόμβων, χρειάζεται μία ώρα για να βρεθεί στον κερκυραϊκό κόλπο. Το Trionfo, που είναι επικεφαλής, κρατιέται με ακρίβεια στην πορεία του ενώ διασχίζει το κανάλι και κατευθύνεται προς την έξοδο προσπαθώντας να διατηρήσει το πλεονέκτημα του αέρα. Τα οθωμανικά πλοία είναι διατεταγμένα σε γραμμή με την κεφαλή προς τo Βίδο και την ουρά στον κόλπο του Βουθρωτού. Στην κεφαλή βρίσκεται ο Καπουδάν Πασάς με εφτά από τα ισχυρότερα ιστιοφόρα του και στην ουρά τα πιο αδύνατα, καθώς οι άλλες σουλτάνες είναι ανακατεμένες με μονάδες από τη Μπαρμπαριά και μικρότερα σκάφη. Η οθωμανική Βαριά Αρμάδα διαθέτει δύναμη πυρός 2165 πυροβόλων και η Βενετική 1508.
Ενώ το Madonna della Salute βρίσκεται στο ύψος του προσκυνήματος της Παναγίας της Κασσιώπης, χαιρετά με τρεις κανονιές κατά το έθιμο της εποχής και το ίδιο κάνουν διαδοχικά και τα υπόλοιπα πλοία. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να γίνει αντιληπτή η Αρμάδα από τους Οθωμανούς πολύ πριν υπάρξει οπτική επαφή. Αν δεν υπήρχαν οι κανονιοβολισμοί ο αιφνιδιασμός θα ήταν πλήρης. Οι Οθωμανοί δεν φοβούνταν απόπειρα εισόδου της βενετικής Αρμάδας από το Στενό, δεν υπήρχε προστασία φυλακής και ο ίδιος ο Καπουδάν Πασάς δεν βρίσκονταν στη ναυαρχίδα κατά την αρχή της μάχης.
Την είσοδο της Βαριάς Αρμάδας στον κερκυραϊκό κόλπο περιγράφει ανώνυμος Γάλλος: «Στις 21 η ώρα, πήραμε μιαν ανάσα από το φόβο μας, βλέποντας να προβάλει από το στενό της Κασσιώπης η βαριά βενετσιάνικη αρμάδα, αποτελούμενη μόνο από εικοσιεφτά καράβια της γραμμής όλα με τη σημαία του Αγίου Μάρκου, δυο μπουρλότα, ένα σάικ κι άλλα ελαφρότερα σκάφη σε ωραία τάξη, που μόλις φάνηκαν, πιστέψτε με κύριε, μου φάνηκε ότι έβλεπα την υπεραγία παρθένο Μαρία πάνω από την κορυφή των καταρτιών με τα χέρια της σηκωμένα να ευλογεί τα βενετσιάνικα καράβια» και σε άλλη περιγραφή «Στις 8 (του μηνός) λοιπόν, το απόγευμα, ακούσαμε στην Κέρκυρα κανονιές προς το μέρος της Κασσιώπης, και υπολογίσαμε ότι επρόκειτο για το στόλο μας, που έχοντας πολύ ευνοϊκό τον άνεμο έμπαινε στο κανάλι για να πολεμήσει τους Οθωμανούς και, περνώντας, χαιρετούσε τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Κασσιώπης. Λίγη ώρα κατόπιν, έδωσαν από τον πύργο της Καμπάνας το συνηθισμένο σήμα της προσέγγισης του στόλου μας, ο οποίος μπήκε στο κανάλι με άνεμο ζωηρό και πολύ ευνοϊκό βορειοδυτικό, και αυτό έγινε κατά τις 21 η ώρα, κατά το ιταλικό σύστημα ώρας, μεταξύ 6 και 7 κατά το γαλλικό.»
Μόλις βγαίνει από το στενό, η προφυλακή της Αρμάδας πλέει δεξιά κατά μήκος της κερκυραϊκής ακτής προκειμένου να εκμεταλλευτεί το χώρο που υπάρχει ανάμεσα σε αυτήν και τον οθωμανικό στόλο και να δημιουργήσει επιπλέον χώρο στα υπόλοιπα πλοία ώστε να αναπτυχτούν και στη συνέχεια να αποσυρθούν προς την πόλη. Ενώ τα περισσότερα πλοία βρίσκονται ήδη στον κερκυραϊκό κόλπο, μερικά από αυτά και κυρίως τα πλοία της οπισθοφυλακής – την οποία διοικεί ο Flangini – San Lorenzo και Colomba «ξεσέρνουν» προς την ηπειρωτική ακτή, γεγονός που δημιουργεί αρκετή απόσταση ανάμεσα στα πλοία της Αρμάδας.
Στην έξοδο του καναλιού, οι σουλτάνες – τα οθωμανικά πλοία της γραμμής – αποπλέουν με πορεία Β-ΒΑ και ετοιμάζονται για μάχη, ενώ προσπαθούν να επεκτείνουν τη γραμμή τους και να βρεθούν μεταξύ των κερκυραϊκών ακτών και των Βενετών ώστε να έχουν προσήνεμη θέση και να εμποδίσουν το πέρασμα των τελευταίων. Ταυτόχρονα η λιανή οθωμανική αρμάδα αποσύρεται προς τον κόλπο του Βουθρωτού, ενώ τα αφρικανικά πλοία παραμένουν κοντά στην ηπειρωτική ακτή χωρίς να αναλάβουν δράση.
Ο Καπουδάν πασάς σχεδιάζει η λιανή αρμάδα να προσβάλει από το πλάι τα βενετικά πλοία, ενώ οι σουλτάνες κατά μέτωπο. Πριν προλάβουν όμως να πάρουν τα οθωμανικά πλοία τις κατάλληλες θέσεις, ο ελιγμός τους αποτυγχάνει καθώς το Trionfo ορτσάρει προς την κερκυραϊκή ακτή ακολουθούμενο από την εμπροσθοφυλακή. Η βενετική εμπροσθοφυλακή, πλέει παράλληλα και αντίθετα από τον εχθρό προσπαθώντας να προσεγγίσει την καπιτάνα του Pascha Janum Hogia η οποία, μετά τον ελιγμό, βρίσκεται πλέον στην ουρά της οθωμανικής αρμάδας.

Ναυμαχία

Περίπου στις 3 το μεσημέρι της 8ης Ιούλη ο Μαΐστρος δυναμώνει. Στο μεσαίο κατάρτι της ναυαρχίδας υψώνεται μια επιμήκης διχαλωτή κόκκινη σημαία, το σινιάλο για έναρξη πυρός. Ο Corner προσπαθεί, χωρίς χάσει το πλεονέκτημα του αέρα, να πλευροκοπήσει την οθωμανική ναυαρχίδα Άσπρο Άτι – η οποία διαθέτει 112 πυροβόλα – και στην οποία επιβαίνει ο Καπουδάν Πασάς. Το Άσπρο Άτι αλλάζει πορεία και βρίσκεται στην κεφαλή του σχηματισμού. Όταν η βενετική ναυαρχίδα πλησιάζει την οθωμανική, ανταλλάσουν πυκνά πυρά αλλά χωρίς να υποστεί ζημίες το Madonna della Salute, καθώς η οθωμανική ναυαρχίδα έχει γύρει από τον αέρα που χτυπά τα πανιά της.

Το κανάλι της Κασσιώπης (1960)

Το Άσπρο Άτι αλλάζει και πάλι πορεία και κατευθύνεται προς τη βενετική οπισθοφυλακή με σκοπό να την αποκόψει. Τα πλοία της βενετικής οπισθοφυλακής την οποία συγκροτούν τα πολεμικά γραμμής Α΄ τάξης: Costanza Guerriera, Colomba d’ Oro, San Lorenzo Giustinian και Aquila Valiera με αρχηγίδα το Colomba (είναι το πλοίο που άρχισε πρώτο τα πυρά της ναυμαχίας), κόβουν ταχύτητα αναμένοντας το κύριο σώμα του εχθρού και ακολουθεί συμπλοκή.
Το San Lorenzo συμπλέκεται με τρεις σουλτάνες και στη διάρκεια της ναυμαχίας σκοτώνεται ο κυβερνήτης του Marco Corner. Σε βοήθεια του San Lorenzo σπεύδουν τα Colomba και Aquila Valiera, ενώ το Άσπρο Άτι με πέντε ακόμα σουλτάνες προσπαθεί χωρίς επιτυχία να απομονώσει το Costanza, το οποίο στη σύγκρουση αυτή μετρά 56 νεκρούς και πολλες ζημίες στα πανιά του. Στη συνέχεια επιχειρεί μάταια να βρεθεί προσήνεμα του Madonna della Salute και στρέφεται με τις σουλτάνες του προς την οπισθοφυλακή.
Εκείνη τη στιγμή και ενώ οι σουλτάνες βρίσκονται σε αταξία, ο Corner υψώνει το σινιάλο για επίθεση των πυρπολικών στον εχθρό. Οι κυβερνήτες τους δεν υπακούν στην εντολή και χάνεται μια σπάνια ευκαιρία να προκληθούν σημαντικές καταστροφές στην οθωμανική Αρμάδα.
Ενώ η βενετική εμπροσθοφυλακή παραμένει αρχικά σε ΝΔ πορεία, χωρίς να ακολουθήσει τη στροφή της οθωμανικής καπιτάνας, στη συνέχεια το Trionfo αντιστρέφει πορεία και σπεύδει σε βοήθεια της οπισθοφυλακής. Χρειάζεται αρκετή ώρα για να φτάσει μέχρι τη βενετική ουρά και μόλις φτάνει ορμά σφυροκοπώντας τις σουλτάνες, προσπαθώντας να δημιουργήσει χώρο ώστε να απομακρυνθούν τα βενετικά πλοία. Σε βοήθεια του Trionfo, που σύντομα βρίσκεται σε δύσκολη θέση, σπεύδει η Madonna della Salute και η υπόλοιπη εμπροσθοφυλακή. H ναυαρχίδα παρενοχλεί συνεχώς το πλοίο του Καπουδάν Πασά προκαλώντας του ζημίες και αναγκάζοντάς το σε υποχώρηση για δεύτερη φορά. Η σύγκρουση είναι σκληρή και στο κέντρο, όπου βρίσκεται το Terror, και ενώ μένουν δύο ώρες για να νυχτώσει, η βενετική ναυαρχίδα υφίσταται την πιο έντονη και άγρια επίθεση καθώς βρίσκεται ανάμεσα στα επιβαρυμένα βενετικά ιστιοφόρα και τις σουλτάνες Τότε σπεύδει στη μάχη και το Corona ενώ στη συμπλοκή παίρνουν μέρος επίσης τα Fenice, Rosa, Aquila και ακολουθούν τα υπόλοιπα πλοία της Αρμάδας. Στην αναφορά του Corner εξαίρεται η ανδρεία και η ικανότητα των αξιωματικών τους. Από εκεί και πέρα η έκβαση της ναυμαχίας έχει κριθεί.
Η σύγκρουση διαρκεί τεσσερισήμισι ώρες, από τις τρεισήμισι το απόγευμα ως τις 8 το βράδυ μία ώρα μετά τη δύση του Ήλιου. Τότε πέφτει τελείως ο αέρας και τα πλοία χωρίζονται από τα ρεύματα και τη μπουνάτσα. Τα οθωμανικά καράβια υποχωρούν στον κόλπο του Βουθρωτού με τη βοήθεια των γαλερών, μην έχοντας ούτε άνεμο ούτε χώρο για να απλωθούν. Τα βενετικά παρασύρονται από τα ρεύματα και σχηματίζουν γραμμή ανάμεσα στο Λαζαρέτο και στο Βίδο, ευρισκόμενα πλέον υπήνεμα του εχθρού.
Αργά το πρωί της 9ης Ιούλη, οπότε φυσά και πάλι Μαΐστρος, η Αρμάδα αγκυροβολεί στο λιμάνι, με αρκετές ζημίες σε πολλά πλοία. Οι Οθωμανοί χάνουν τουλάχιστον ένα πλοίο και αχρηστεύονται τέσσερα. Οι Βενετοί μετρούν περίπου εβδομήντα νεκρούς και εκατόν τριάντα τραυματίες, ενώ οι Οθωμανοί περίπου 1500 νεκρούς και τραυματίες. Παρά το ότι το πρωί οι Οθωμανοί έχουν το πλεονέκτημα του ανέμου δεν τολμούν νέα επίθεση.
Οι ζημίες των βενετικών καραβιών σε αναφορά του Pisani μετά την πολιορκία είναι σημαντικές, καθώς:
• Στα δημόσια ιστιοφόρα San Lorenzo, Fenice, Colomba d’ Oro, S.ma Annunciata, Grand Alessandrο και Scudo della Fede αχρηστεύεται ο ακάτιος ιστός
• Στο San Lorenzo αχρηστεύονται ο ακάτιος, ο μεγάλος και ο πρυμναίος ιστός και στο Fenice ο μεγάλος.
• Στα δημόσια ιστιοφόρα Iride και Fede σημειώνεται εκτεταμένη εισροή νερού.
Στην Κέρκυρα o Corner δε βρίσκει τη Λιανή Αρμάδα και δεν επιδιώκει νέα σύγκρουση με τους Οθωμανούς, καθώς δεν έχει πλέον το πλεονέκτημα του ανέμου.

Οι κυβερνήτες των πυρπολικών

Η προσέγγιση της Βαριάς βενετικής Αρμάδας στο «στενό της Σέρπας» και η διάταξη των αντιπάλων κατά την έναρξη της ναυμαχίας

Οι κυβερνήτες των πυρπολικών, που δεν υπάκουσαν την κρίσιμη στιγμή στο ναυαρχικό σινιάλο, συλλαμβάνονται αμέσως μετά τον κατάπλου, τίθενται υπό κράτηση και ανακρίνονται. Θεωρούνται ανυπόστατες οι δικαιολογίες τους. Ο ένας ισχυρίζεται ότι έπαθε ζημία στο πανί της γάμπιας και ο άλλος ότι βρισκόταν στην οπισθοφυλακή με εντολή να παραμείνει εκεί. Κρατούνται στη ναυαρχίδα περιμένοντας την επιστροφή του Γενικού Καπιτάνου.
Σημειώνει ο Corner στην αναφορά του προς το Δόγη στις 13 Ιούλη:
«… Αυτά είναι γεγονότα που έγιναν μπρoστά σ’ όλο το Στόλο και μπορώ να βεβαιώσω τις Εξοχότητές σας ότι είχα υψώσει τα σήματα τόσο έγκαιρα που αν με είχε ακολουθήσει έστω κι ένα μόνο από τα πυρπολικά θα είχε αναμφίβολα προκαλέσει ένα τόσο αξιoθαύμαστo αποτέλεσμα, που δεν θα χρειαζόταν πια να ξαναδώσω μάχη. Οι Σουλτάνες, που ήταν όλες σ’ ένα σωρό κοντά σrη στεριά, είτε θα καίγονταν, είτε θα εξώκειλαν, έτσι που οι Εξοχότητές σας, ίσως και για αιώνες, δεν θα είσαστε πια υποχρεωμένοι να διατηρείτε ένα Στόλο στις θάλασσες. Γι’ αυτά όμως που είναι μυστικά του Κυρίου δεν πρέπει να παραπονιόμαστε αλλά ν’ απευθυνόμαστε σ’ Αυτόν από τα βάθη της καρδιάς μας και να ελπίζουμε ότι αυτό που δεν έγινε σ’ αυτή τη συμπλοκή θα συμβεί στην επερχόμενη μάχη, την οποία θα δώσω μόλις μου το επιτρέψει ο καιρός.
Έχοντας εξασφαλίσει νέους ενάρετους κυβερνήτες, αφού αφαίρεσα από τους άλλους, όπως προανέφερα, τη διοίκηση, τοποθέτησα στη Giudita, που είναι το πυρπολικό το οποίο έχει καθoριστεί να συνοδεύει τούτο το πλοίο Διοίκησης, τον Αντιπλοίαρχο Αντρέα Τρεβιζάν, αξιωματικό με αναγνωρισμένες ικανότητες και θάρρος, και στo άλλο, το Madonna del Rosario, τοποθέτησα τον Πλοίαρχο Λα Πιέρα, την ικανότητα του οποίου είχα εκτιμήσει σ’ όλη αυτή την εκστρατεία, όπου τον είχα τοποθετήσει στo πλοίο Pαlmα για να παρακολουθεί τις κινήσεις του εχθρού. Κι όπως έμεινα ικανοποιημένος σ’ αυτή την περίπτωση, έτσι ελπίζω ότι και σ’ αυτή τη σημαντική θέση, στην οποία τον τοποθέτησα, τόσο αυτός όσο και ο προαναφερθείς άξιος και γενναίος Τρεβιζάν Αντρέα θα εκπληρώσουν με επιτυχία την απoστoλή τους.
Για τις ζημίες που έπαθαν οι εχθροί θεωρώ, σχεδόν με πλήρη βεβαιότητα ότι μεγάλο ρόλο έπαιξαν τα βλήματα των πυροβόλων νέας επινόησης (σ.σ. εννοεί τα κυλινδρικά βλήματα), γιατί ανοίγουν μεγάλες τρύπες. Ας το έχετε λοιπόν υπ’ όψη σας οι Εξοχότητές σας όταν το θεωρήσετε χρήσιμο. Εγώ από μέρους μου θεωρώ χρησιμότατο να έχουν τέτοιο πυροβολικό όλες οι τηλεβoλoστoιχίες των πλοίων πρώτης γραμμής, και καθώς οι πέτρινες οβίδες που στοιχίζουν λιγότερο, προκαλούν τα ίδια αποτελέσματα με τις βόμβες παρέχω αυτές τις πληροφορίες στις Εξοχότητές σας για να σας χρησιμεύσουν στη λήψη των πιο ορθών αποφάσεων κατά την εκτέλεση του υψηλοτάτου λειτουργήματός σας…»

«…μπήκαμε στη μάχη για τη δόξα του Κυρίου…»

Και τελειώνει ο Corner:
«… Ελπίζω ότι η Εξοχοτάτη Γερουσία θα εγκρίνει την ανάξια αλλά ευσυνείδητη διοίκησή μου. Ας μου επιτραπεί όμως να πω πως πιστεύω ότι υπήρξε τέτοια που όχι μόνο από τους εχθρούς μας αλλά κι απ΄ όλα τα άλλα έθνη δεν μπορεί παρά ν’ αποβεί προς δόξα και φήμη των όπλων της Γαληνότητάς σας αφού με εικοσιεφτά μόνο πλοία με δική μας πρωτοβουλία αντιμετωπίσαμε εβδομήντα δύο μεγαλύτερα και ισχυρότερα, χωρίς να ξέρουμε αν θα είχαμε ευνοϊκό άνεμο, βέβαιοι ότι αυτοί είχαν συνενωθεί με τη λιανή Αρμάδα τους, σ’ ένα ελικοειδές Κανάλι όπου τον περισσότερο καιρό επικρατούν μπουνάτσες, γνωρίζοντας ότι στη συμπλοκή δεν μπορούσαμε να περιμένουμε καμιά βοήθεια από τις γαλέρες μας και με τη σοβαρή υπόνοια (που κάθε άλλο βέβαια παρά στήριζε το ηθικό μας) ότι οι εχθροί μας πλεονεκτούσαν ακόμη περισσότερο έχοντας εγκαταστήσει πυροβολαρχίες στο στενό του νησιού. Παρ’ όλες αυτές τις αντιξοότητες, που η καθεμιά μόνη της θα είχε βάλει σε δοκιμασία θάρρος πιο ριψοκίνδυνο και ικανότητα πιο δοκιμασμένη από τη δική μου κοινότυπη απειρία, μπήκαμε στη μάχη για τη δόξα του Κυρίου, και χάρη στην ευσπλαγχνία του ματαιώθηκαν όλες οι εχθρικές απόπειρες, και κανένα από τα εδάφη της Γαληνότητάς σας στην Ανατολή δεν έπαθε μέχρι στιγμής φέτος την παραμικρή ζημιά.
Κι εδώ επαφίεμαι στη μεγαλοσύνη του ευλογημένου Θεού κι ελπίζω ότι χάρη στην απέραντη ευσπλαχνία του, σε μια μελλοντική μάχη, θα απαλλάξουμε όλα τα εδάφη των Εξοχοτήτων σας ακόμη κι απ’ την υποψία ότι θα πειραχτούν.

Από το πλοίο Salute. Έκτακτο Πλοίο Διοίκησης.
13 Ιουλίου. Στα νερά της Κέρκυρας.
Andrea Corner
Έκτακτος Καπιτάνος των Ιστιοφόρων»

Η Λιανή Αρμάδα από τις Μερλέρες στην Κέρκυρα

Κινήσεις της Λιανής Αρμάδας από 5 ως 18 Ιούλη 1716

Την επόμενη μέρα της ναυμαχίας, 9 Ιούλη, η γαλέρα της Λιανής Αρμάδας που εκτελεί περιπολία στο βόρειο στόμιο του καναλιού της Κασσιώπης παρατηρεί ότι τα οθωμανικά ιστιοφόρα πλησιάζουν το Βουθρωτό σε σχηματισμό κορδονιού. Ο Pisani συγκαλεί συμβούλιο για να αποφασιστούν οι κινήσεις της Αρμάδας και κατά τη διάρκειά του πληροφορείται από δύο Περιθειώτες χωρικούς τα συμβάντα την προηγούμενη μέρα στο Στενό. Το βράδυ επιστρέφει και η φελούκα που είχε σταλεί μέχρι τον ύφαλο Σέρπα και ο αξιωματικός που επέβαινε περιγράφει αναλυτικά τις θέσεις και τον αριθμό των οθωμανικών καραβιών, ενώ επισημαίνει ότι «έχουν πολύ κακοπάθει γιατί όλα φαίνονταν ότι ήταν απασχολημένα στην επισκευή τους». Ταυτόχρονα έρχεται η πληροφορία ότι μαλτέζικα πλοία βρίσκονται στη Santa Maria di Leuca και έρχονται για βοήθεια. Το Συμβούλιο αποφασίζει να παραμείνει η Λιανή Αρμάδα στις Μερλέρες σε αναμονή των συμμαχικών ενισχύσεων.
Το ίδιο βράδυ φθάνει δια ξηράς επιστολή του Γενικού Προνοητή Antonio Lοredan, γραμμένη τα ξημερώματα, στην οποία δίνονται πληροφορίες για τη ναυμαχία και τη θέση των πλοίων της Βαριάς Αρμάδας ώστε ο Pisani να ρυθμίσει τις ενέργειές του. Επισημαίνει επίσης ότι η νηοπομπή που αναμένεται από τη Βενετία πρέπει να πλησιάζει στο νησί.
Περνούν δύο μέρες με απραξία όταν φθάνει επιστολή του Corner ο οποίος συνιστά επιστροφή της Λιανής Αρμάδας. Στις 12 Ιούλη ο Pisani καλεί νέο συμβούλιο στη γαλέρα μπαστάρδα με τους διοικητές του στόλου και αποφασίζεται:
«… Εάν μέχρι μεθαύριο την ώρα του μελτεμιού, δεν επισημανθούν οι σύμμαχοι, των οποίων η άφιξη είναι πολύ επιθυμητή για να παρουσιάσουμε τη μεγαλύτερη δυνατή ισχύ, ή δεν επιστρέψουν οι φελούκες με την απάντηση του Γκενεράλη της Μάλτας, οφείλει αυτή η αρμάδα, έστω και χωρίς τη βοήθειά τους, να ξαναγυρίσει στην Κέρκυρα από τον Κάβομπιάνκο, μιας και η είσοδος στο Κανάλι από την άλλη μεριά παρεμποδίζεται από τη διάταξη των εχθρικών πλοίων…» .
Την ίδια μέρα ο Pisani στέλνει αναφορά στο Δόγη, όπου περιγράφει τα της ναυμαχίας, την εξέλιξη της απόβασης, τα διαδραματιζόμενα στην πόλη και τις ανάγκες σε εφόδια.

Η νηοπομπή με το Leon Trionfante

Το απόγευμα της Δευτέρας 13 Ιούλη, ενώ η Λιανή Αρμάδα ναυλοχεί στην Αγία Αικατερίνη, εμφανίζονται πέντε καράβια να έρχονται από το Βορρά. Είναι η νηοπομπή από τη Βενετία υπό την διοίκηση του Stefano Valmanara, η οποία μεταφέρει 1500 στρατιώτες, χρήματα και τρόφιμα. Αποτελείται από: το νεότευκτο πλοίο της γραμμής Leon Trionfante, ένα πυρπολικό, ένα νοικιασμένο βασέλο (πολεμικό γραμμής μεγαλύτερο από φρεγάτα) και δύο γαλλικά πίνκα (σκάφος με χαμηλωμένο κατάστρωμα και πρύμη μακριά και ανυψωμένη). Η νηοπομπή δεν συναντά κανένα από τα δύο σκάφη που είχε στείλει ο Pisani για να την προειδοποιήσουν για την οθωμανική παρουσία και πλέει ολοταχώς προς το στενό της Κασσιώπης. Άσφαιρες προειδοποιητικές βολές ρίχνονται από τη γαλέρα μπαστάρδα και τη γαλεάσα, αλλά η νηοπομπή ανταπαντά θεωρώντας τις κανονιές ως χαιρετισμό.
Αγωνιώντας, ο Pisani στέλνει μια φελούκα η οποία προλαβαίνει τη νηοπομπή λίγο πριν εισπλεύσει στο Στενό. Το πυρπολικό και το βασέλο φτάνουν κοντά στη Λιανή Αρμάδα, το Leon Trionfante αργοπορεί ορτσάροντας, ενώ τα δύο πίνκα φτάνουν στην Αγία Αικατερίνη όπου το ένα αγκυροβολεί και το άλλο μένει σε αναμονή. Το Leon Trionfante, που συνοδεύει τη νηοπομπή, ταξιδεύει με ασυναρμολόγητα τα πυροβόλα του, ουσιαστικά άοπλο. Χωρίς οπλισμό είναι και το πυρπολικό.
Την Τρίτη 14 Ιούλη συγκαλείται συμβούλιο και αποφασίζεται:
« … αυτή η αρμάδα να σταθεί σ’ αυτά τα νερά για να συμμαζέψει την ως άνω νηοπομπή, και στην περίπτωση που τα δυο πίνκα δεν κατορθώσουν να ξεπέσουν προς αυτό το μέρος, θα πρέπει να διατεθούν όσες γαλέρες χρειάζονται για να τα ρυμουλκύσουν με την πρώτη μπουνάτσα, και στην ανάγκη θα πρέπει να ρυμουλκυθεί και η νάβα Leon Trionfante, της οποίας πρέπει αμέσως να μονταριστεί το πυροβολικό. Μετά από αυτό θα ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, για την ήδη αποφασισμένη διάβαση στην Κέρκυρα προς συνένωση με τα ιστιοφόρα. Εμπιστευόμενοι τη Θεία Πρόνοια, της οποίας η συνδρομή υπέρ των Όπλων της Πατρίδας υπήρξε εμφανής στη διάσωση της παραπάνω νηοπομπής, ελπίζουμε ότι σε αυτό το διάστημα θα εμφανιστούν οι αναμενόμενες μοίρες της Μάλτας.
Εν τω μεταξύ για τα άλλα πλοία που αναμένονται με ενισχύσεις από τη Βενετία, θεωρείται αναγκαίο, ελλείψει άλλων πλοίων να διατεθεί το παρα¬πάνω μπουρλότο για να χτενίζει τα νερά ανάμεσα Σάσωνα και Μερλέρες, και να ενημερώνει αυτά που θα περνούσαν για την ύπαρξη της τούρκικης αρμάδας στο Κανάλι της Κέρκυρας, προς αποφυγή ατυχημάτων που θα μπορούσαν να τους συμβούν, και για το λόγο αυτό πρέπει η γαλέτα που βρίσκεται σε αυτό το μπουρλότο να μεταφορτωθεί σε αυτές τις γαλέρες και γαλεάσες. Επαφίεται στη φροντίδα του Καπιτάν Γκενεράλη να νοικιαστεί και κάποιο άλλο πλεούμενο, αν παρουσιαστεί, για περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας, και να μείνει και κάποια φελούκα σε αυτό το μέρος για ίδιο λόγο, που είναι τόσο μεγάλης σημασίας.»
Λίγες μέρες μετά, στις 18 Ιούλη, η Λιανή Αρμάδα και η νηοπομπή κάνοντας το γύρο του νησιού από τα Δυτικά, φτάνουν μέσω του Στενού της Λευκίμμης στην Κέρκυρα. Ταυτόχρονα αρχίζει η πολιορκία της πόλης.

Κερκυραϊκή συμμετοχή

Ας δούμε όμως ποια είναι η κερκυραϊκή παρουσία στα ναυτικά γεγονότα εκείνων των ημερών.
Ο Γεώργιος Θεοτόκης συντηρεί δύο γαλέρες, η μία από τις οποίες έχει κυβερνήτη τον αδελφό του Μάρκο και μεταξύ των αξιωματικών συγκαταλέγεται ο Νικόλαος Θεοτόκης.
Στα πληρώματα της Λιανής και της Βαριάς Αρμάδας συμμετέχουν μετά από αναγκαστική ναυτολόγηση, λίγο πριν την πολιορκία, 75 Κερκυραίοι (24 από τη Γαρίτσα, 21 από το Μαντούκι και 30 από τον Ποταμό) – εκτός από όσους υπηρετούσαν ήδη.
Σε ένα από τα πλοία της Βαριάς Αρμάδας υπηρετεί ο ιατροχειρούργος Βικέντιος Αρκούδιος, ενώ στο Trionfo βρίσκεται ο κερκυραίος αντισυνταγματάρχης Νικόλαος Βλατάς, ο αξιωματικός Φουρογιάννης Λίβιος και πιθανόν στο ίδιο πλοίο οι Σπυρίδων, Αναστάσιος και Ιάκωβος Γενηματάς. Στα Valor Coronato και San Pietro Apostolo επιβαίνουν οι άνδρες του αποσπάσματος που έχει συγκροτηθεί από το Φραγκίσκο Ρεγγίνη.
Στο Terror επιβαίνει ο Δημήτριος Καρύδης με ομάδα δέκα ατόμων τα οποία οπλίζονται και συντηρούνται από τον ίδιο. Από την ομάδα αυτή σκοτώνεται στη ναυμαχία ο Νικόλαος Μπάκος.
Στις ενισχύσεις που μεταφέρει το Leon Trionfante βρίσκονται αρκετοί κερκυραίοι, ανάμεσα στους οποίους ο Ιωάννης Γονέμης

Κρίσεις για τον Corner

Η ναυμαχία της 8ης Ιούλη 1716 είναι η πρώτη θαλάσσια σύγκρουση από την αρχή του πολέμου. Αμέσως μετά ξαναρχίζει η απόβαση των οθωμανικών στρατευμάτων στην Κέρκυρα, χωρίς να διακοπεί πλέον. Μέχρι το τέλος της πολιορκίας δεν γίνεται άλλη συμπλοκή ανάμεσα στο βενετικό και τον οθωμανικό στόλο.
Ασκώντας αυστηρή κριτική στα γεγονότα, ο Pisani επικρίνει τον Corner. Επειδή δεν αντιμετώπισε την εχθρική Αρμάδα πριν αυτή φτάσει στα κερκυραϊκά νερά και δεν τον ενημέρωσε για τις κινήσεις του καθώς και για τα αποτελέσματα της συμπλοκής της 8ης Ιούλη. O Corner υπεραμύνθηκε για τις ενέργειές του κατά τη συμπλοκή με εκτεταμένη αναφορά που υποβλήθηκε μετά την πολιορκία. Ο Pisani πάντως επαινεί σε αναφορά του προς τη Γερουσία την αποφασιστικότητα του Corner με επακόλουθο την αποστολή επαινετικής επιστολής προς τον τελευταίο.
Ο Schulenburg επίσης θεωρεί λανθασμένη μια σειρά ενεργειών του Corner. Συγκεκριμένα:
• Θεωρεί ότι η είσοδος στο στενό της Κασσιώπης έπρεπε να γίνει δύο ώρες ενωρίτερα για να προλάβει το συνηθισμένο «πέσιμο του Μαΐστρου» κατά το βράδυ κάτι όμως που δεν ήταν στην επιλογή του Corner.
• Επικρίνει την απονομή τιμών στην Παναγία της Κασσιώπης, καθώς έτσι η Αρμάδα έγινε αντιληπτή από τους Οθωμανούς πολύ ενωρίτερα. Προτεστάντης ο ίδιος δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι για τον καθολικό Corner,η μη τήρηση του εθίμου θα επέσυρε, σε περίπτωση ήττας, γενική κατακραυγή εναντίον του για ασέβεια.
• Έχει την πεποίθηση ότι το πέρασμα του στενού θα έπρεπε να γίνει με τα πλοία να πλέουν σε γραμμή παραγωγής σε δύο τουλάχιστον στήλες. Αυτό όμως ήταν ριψοκίνδυνο καθώς περιοριζόταν η δυνατότητα ελιγμών. Στην ελάχιστη στροφή η προσήνεμη στήλη θα έκοβε τον αέρα της υπήνεμης.
• Θεωρεί ότι δεν έπρεπε να σπάσει η γραμμή των βενετικών πλοίων και η οπισθοφυλακή να μείνει πίσω, ενώ όταν έπεσαν σε αταξία τα οθωμανικά ιστιοφόρα, έπρεπε να πιεστούν και να σταλούν τα πυρπολικά.
• Με το καταλάγιασμα του αέρα θάπρεπε ο στόλος να παραταχτεί κατά μήκος της παραλίας του Ύψου και να περιμένει την άφιξη της Λιανής Αρμάδας παρακολουθώντας τις κινήσεις του εχθρού.
• Θεωρεί ότι τα ιστιοφόρα θάπρεπε να παραταχτούν και να δίνουν την εντύπωση ότι είναι έτοιμα και πάλι για μάχη και όχι να παραμείνουν ανάμεσα στο Βίδο και στο λιμάνι σε ακαταστασία.

Ο Corner αναγκάστηκε να παραδεχτεί αργότερα ότι ήταν σφάλμα να καταλήξει υπήνεμα η Βαριά Αρμάδα το επόμενο πρωινό της ναυμαχίας. Οι ζημιές που υπέστησαν τα βενετικά πλοία, ήταν πραγματικά αρκετά σοβαρές, αλλά οι Οθωμανοί φαίνεται πως υπέφεραν περισσότερο. Ένα μεγάλο μέρος των ζημιών που υπέστησαν οι Οθωμανοί, οφείλονταν στα κυλινδρικά βλήματα των πυροβόλων νέας γενιάς που, παρόλο που δεν είχαν εκρηκτική γόμωση, προκάλεσαν μεγάλες τρύπες στα ύφαλα των σουλτάνων. Ο Corner αναγνώριζε ωστόσο, ότι ακόμη και με τα μεγάλα κανόνια δεν μπορούσαν με λιγότερο από 30 πλοία να νικήσουν 50 οθωμανικά, τα οποία ήταν μεγαλύτερα και καλύτερα οπλισμένα.
Συμπερασματικά η επιθετική ενέργεια του Corner ήταν χωρίς αμφιβολία ηρωική, ενώ αν και δεν είχε θεαματικά αποτελέσματα, επέδρασε θετικά στο ηθικό των αμυνομένων. Επιπλέον o Corner απέδειξε ότι οι Οθωμανοί μπορούσαν να αντιμετωπιστούν ακόμα και αν διέθεταν πολύ ανώτερες δυνάμεις. Έφερε τη Βαριά Αρμάδα σε θέση από όπου μπορούσε να καλύψει την πόλη σε περίπτωση επίθεσης από τη θάλασσα και προκάλεσε σκεπτικισμό στους Οθωμανούς για την αποτελεσματικότητα των επικοινωνιών τους.

Η ναυμαχία της Κασσιώπης είναι ένα σημαντικό ναυτικό επεισόδιο της πολιορκίας του 1716, η έκβαση της οποίας υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την αποτροπή της οθωμανικής επέκτασης προς τον ευρωπαϊκό χώρο.

____________________________________

Σύσταση Βαριάς Αρμάδας (εκτός από τα σκάφη της εμπροσθοφυλακής)

Πλοίο της γραμμής Α΄ τάξης(Nαυτικό Mουσείο Βενετίας)

• Πλοία της γραμμής Α΄ τάξης:
1. Madonna dell’ Arsenale (1716, 1800 τόνων, 80 πυροβόλα, κυβ. Pietro Vendramin).
2. Iride (1695, 1250 τόνων, 70 πυροβόλα, 568 άνδρες)
3. Terror (1715, 1400 τόνοι, 66 πυροβόλα, 726 άνδρες)
4. Aquila Valiera (1698, 1400 τόνων, 80 πυροβόλα, 528 άνδρες, κυβ. Marco Antonio Diedo)
5. Costanza Guerriera (1715, 1400 τόνων, 80 πυροβόλα, 665 άνδρες)
6. Colomba d’ Oro (κυβερνήτης Flangini)
7. San Lorenzo (1715, 1400 τόνων, 80 πυροβόλα, κυβερνήτης Marco Corner) το οποίο είναι ουραγός της Αρμάδας.
• Πλοία της γραμμής Β΄ τάξης:
1. San Francesco (950 τόνων, 48 πυροβόλα, κυβερνήτης Leonardo Loredan)
2. San Andrea, (1685, 900 τόνων, 46 πυροβόλα, 312 άνδρες)
3. Fenice (1695, 820 τόνων, 54 πυροβόλα, 414 άνδρες)
4. Vittoria, (1688, 750 τόνων, 46 πυροβόλα)
5. Rosa (1693, 60 πυροβόλα, 372 άνδρες, κυβερνήτης Antonio Morosini)
6. Valor Coronato (1688, 850 τόνων, 52 πυροβόλα)
7. Fede Guerriera (1695, 820 τόνων, 54 πυροβόλα).
• Πλοία της γραμμής Γ΄ τάξης:
1. Nettuno, (1690, 600 τόνων, 50 πυροβόλα)
2. Venezia Trionfante (1715, 625 τόνων, 50 πυροβόλα)
3. Aquileta, (1697, 500 τόνων, 40πυροβόλα)
4. Scudo della Fede. (1715, 625 τόνων, 50 πυροβόλα. Ανατινάχτηκε στις 30 Γενάρη 1717 ενώ ήταν αγκυροβολημένο στα Γουβιά).
• Εξοπλισμένα εμπορικά:
1. San Pietro Apostolo (αγορασμένο στο Λιβόρνο το 1715)
2. San Paolo (νοικιασμένο)
3. Santissimo Crocefisso (νοικιασμένο)
4. Santissima Annunziata (νοικιασμένο)
5. Nostra Signora del Rosario (αγορασμένο το 1715).
• Πυρπολικά:
1. Giudita
2. Madonna del Santissimo Rosario, τα οποία σε περίπτωση που επιτεθούν στον εχθρό, καλύπτονται από τα πολεμικά Madonna del Rosario και Colomba.