Η συνθηκολόγηση της Ιταλίας το Σεπτέμβρη του 1943

«Στις 5 Μάρτη του 1943 με την καθοδήγηση του ιταλικού Κ.Κ. κατέβηκαν σε απεργία οι εργάτες της «Φίατ». Στις 24 Μάρτη η απεργία επεκτάθηκε στα πολεμικά εργοστάσια του Μιλάνου και λίγο αργότερα αγκάλιασε ολόκληρη το Βόρειο Ιταλία»

Στις 8 Σεπτέμβρη 1943 η Ιταλία ανακοινώνει συνθηκολόγηση άνευ όρων και το φασιστικό στρατόπεδο αδυνατίζει αισθητά. Ήδη τα αμερικανικά στρατεύματα βρίσκονται στο ιταλικό έδαφος έχοντας αποβιβαστεί στη Σικελία και το Σαλέρνο.

Η αρχή του τέλους

Η ιταλική συνθηκολόγηση είναι αποτέλεσμα της γενικής στροφής του πολέμου μετά τις νίκες του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ, το Κουρσκ, το Ροστόβ και άλλα σημεία του Ανατολικού Μετώπου. Στις αρχές του 1943 η 8η ιταλική στρατιά που περιλαμβάνει 10 επίλεκτες μεραρχίες και βρίσκεται στο σοβιετογερμανικό μέτωπο εκμηδενίζεται. Το Μάρτη τα υπολείμματα της στρατιάς φθάνουν στην Ιταλία η οποία έχει πλέον χάσει όλες τις αποικίες της και ο στόλος της έχει υποστεί βαριές ήττες.
Ο αντίκτυπος στην ιταλική οικονομία είναι ισχυρός και την ίδια εποχή φτάνει σε ολοκληρωτική κατάρρευση έχοντας αποκοπεί από τις πηγές εφοδιασμού της, με τους εθνικούς κλάδους της οικονομίας να έχουν παραλύσει, τον πληθυσμό να πεινάει και το δημόσιο χρέος δεκαπλάσιο από το συνολικό ετήσιο εισόδημα.
Σε αυτές τις συνθήκες το ιταλικό αντιφασιστικό και εργατικό κίνημα δυναμώνει και από το Μάη του 1942 αρχίζουν οι πρώτες ενέργειες κατά του φασισμού με πρωτοπόρα δύναμη το Κομμουνιστικό κόμμα. Τότε αρχίζουν και απεργίες με σαφή πολιτικό περιεχόμενο οι οποίες στρέφονται κατά του φασισμού και του πολέμου. Στις 5 Μάρτη του 1943 με την καθοδήγηση του ιταλικού Κ.Κ. κατεβαίνουν σε απεργία οι εργάτες της Φίατ. Στις 24 Μάρτη η απεργία επεκτείνεται στα πολεμικά εργοστάσια του Μιλάνου και σταδιακά αγκαλιάζει τη Βόρειο Ιταλία αναγκάζοντας στις 2 Απρίλη τη φασιστική κυβέρνηση να ικανοποιήσει τα οικονομικά αιτήματα των απεργών.

Ιταλοί αξιωματικοί και πολιτικοί υπάλληλοι ποζάρουν τις μέρες της φασιστικής κυριαρχίας εμπρός από τα Παλαιά Ανάκτορα όπου στεγάζονταν το «Γραφείο Πολιτικών Υποθέσεων».

Διάλυση του φασιστικού καθεστώτος

Η άνοδος του εργατικού κινήματος ακολουθείται από διάλυση του φασιστικού κόμματος και αναγκάζει την ιταλική αστική τάξη να προετοιμάσει το έδαφος για να απαλλαγεί από το Μουσολίνι και να αλλάξει πολεμικό στρατόπεδο.
Η συμμαχική απόβαση στη Σικελία στις 10 Ιούλη 1943 και η ταχεία διείσδυση στο ιταλικό έδαφος δίνει το σύνθημα για την ανατροπή του Μουσολίνι ο οποίος αναγκάζεται από το «Μέγα φασιστικό συμβούλιο» σε παραίτηση και στη συνέχεια συλλαμβάνεται. Τον αντικαθιστά ο στρατάρχης Μπαντόλιο κλασικός εκπρόσωπος της αστικής τάξης, των μοναρχικών και ανώτατων στρατιωτικών κύκλων ο οποίος κρίνεται ως ο πιο κατάλληλος να βγάλει την Ιταλία από τον πόλεμο υπογράφοντας κρυφά από τη Γερμανία χωριστή συνθήκη ειρήνης με τους δυτικούς συμμάχους.
Η κυβέρνηση Μπαντόλιο αρχίζει μυστικές διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση της Αγγλίας και των Η.Π.Α. στις 15 Αυγούστου στη Μαδρίτη. Στις 3 Σεπτέμβρη υπογράφεται η συνθηκολόγηση με μοναδικό όρο τη διακοπή των πολεμικών επιχειρήσεων, τον επαναπατρισμό των αιχμαλώτων, τον αφοπλισμό του ιταλικού στόλου και της ιταλικής αεροπορίας και την παραχώρηση σε Αγγλία και ΗΠΑ του δικαιώματος να χρησιμοποιούν ανεμπόδιστα τα ιταλικά αεροδρόμια και τις ναυτικές βάσεις. Στις 13 Οκτώβρη η κυβέρνηση Μπαντόλιο κηρύσσει τον πόλεμο κατά της Γερμανίας.

Προσπαθώντας να προλάβουν τις εξελίξεις

Στόχος των Αγγλοαμερικανών από τις αρχές του 1943 είναι να εισβάλουν στο ιταλικό έδαφος το γρηγορότερο δυνατό, να βγάλουν την Ιταλία από τον πόλεμο και στη συνέχεια να επεκταθούν στα Βαλκάνια και στις χώρες της Νοτιοανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης. Η επιτυχία αυτού του σχεδίου θα δημιουργούσε μια ζώνη ασφαλείας γύρω από τη Σοβιετική Ένωση, εμποδίζοντας τον Κόκκινο Στρατό να προελάσει εκτός σοβιετικού εδάφους.
Ταυτόχρονα, βλέποντας την ανάπτυξη του ιταλικού εργατικού κινήματος, επείγονται να προλάβουν απρόοπτα τα οποία θα ανέτρεπαν το στρατιωτικοπολιτικό τους σχεδιασμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Τσώρτσιλ, ο οποίος δε διστάζει να γράψει στον Ρούζβελτ στα τέλη Ιούλη του 1943: «Θα συνεννοηθώ με οποιαδήποτε ιταλική αρχή, ικανή να εκτελέσει τις υποχρεώσεις της. Και δε θα με φοβίσει καθόλου το αν θα δημιουργηθεί η εντύπωση ότι υποστηρίζω τη δυναστεία τη Σαβοΐας ή τον Μπαντόλιο, αρκεί να μπορούν να αναγκάσουν τους Ιταλούς να κάμουν αυτό που μας χρειάζεται για τους πολεμικούς μας σκοπούς».

Εκείνες τις μέρες στην Κέρκυρα

Η πτώση του Μουσολίνι γίνεται γνωστή στην Κέρκυρα από την «Εφημερίδα των Ιονίων» τη Δευτέρα 26 Ιούλη και η είδηση προκαλεί ενθουσιασμό σε όλο το νησί. Ακολουθούν κωδωνοκρουσίες και σημαιοστολισμοί ενώ η αρχική αμηχανία των καραμπινιέρων δίνει τη θέση της σε συλλήψεις και βιαιότητες προς τους κατοίκους.
Στις επόμενες μέρες οι κάτοικοι παρακολουθούν με ενθουσιασμό την αποκαθήλωση των φωτογραφιών του ιταλού δικτάτορα και τη σταδιακή μεταβολή του βαρύγδουπου ύφους των αξιωματούχων των πολιτικών υπηρεσιών.
Τη νύχτα 7 προς 8 Σεπτέμβρη η Κέρκυρα βομβαρδίζεται από συμμαχικά αεροπλάνα και πλήττεται κυρίως η περιοχή του Ανεμόμυλου. Βραδιάζοντας η 8η Σεπτέμβρη, από τα κρυμμένα ραδιόφωνα γίνεται γνωστή η ιταλική συνθηκολόγηση και η απόβαση στο Σαλέρνο.
Η «Εφημερίδα των Ιονίων» την επόμενη μέρα δημοσιεύει το ανακοινωθέν της κυβέρνησης Μπαντόλιο, σύμφωνα με το οποίο:
«… αι Ιταλικαί δυνάμεις οπουδήποτε και αν ευρίσκονται οφείλουν να καταπαύσουν τας εχθροπραξίας εναντίον των Αγγλοαμερικανικών Δυνάμεων. Αι Ιταλικαί δυνάμεις εντούτοις θα αντισταθούν εναντιον οιασδήποτε επιθέσεως, οθενδήποτε προερχομένης.»
Στο ίδιο φύλλο δημοσιεύεται κείμενο του προπαγανδιστή των ιταλικών βλέψεων στα Ιόνια Νησιά «δόκτορος» Πάολο Βερονέζε ο οποίος εξακολουθεί ακόμα να υποστηρίζει τα επιχειρήματα περί «πτωχείας της ιταλικής γης» και της απόλυτης ανάγκης «αποκτήσεως μεγαλυτέρου ζωτικού χώρου».
Το πρωινό εκείνο βρίσκει την Κέρκυρα σε εορταστικό αναβρασμό, ενώ ελληνικές σημαίες κυριαρχούν παντού και οι ιταλικές είναι υψωμένες μόνο στα κτίρια όπου στεγάζονται ιταλικές υπηρεσίες. Στα σχολεία αποκαθηλώνονται οι ιταλικές επιγραφές, ενώ ζημίες και καταστροφές προκαλούνται σε κάθε τι το οποίο θυμίζει Ιταλία και Βενετία.
Αμέσως μετά η διοίκηση των Επτανήσων περνά στις στρατιωτικές αρχές, ενώ τα γεγονότα τρέχουν και η μέρα του Σταυρού πλησιάζει.

ΠΗΓΕΣ:
• Αθανάσαινας Γιώργος, Κέρκυρα Σεπτέμβρης 1943, Μακεδονικές εκδόσεις, Αθήνα, 1996
• Άνθης Βασίλης, Ένα ταξίδι μια ζωή, Κορόντζης, Αθήνα, 1993
• Πετρόπουλος Γιώργος, «Η συνθηκολόγηση της Ιταλίας», Ριζοσπάστης, φ. 16-09-2001
Ο αναγνώστης ο οποίος θέλει να ενημερωθεί για τη σημασία την οποία απέδιδε και αποδίδει η Ιταλία στην Κέρκυρα, θα βοηθηθεί πολύ από τη μελέτη του Μιλτιάδη Μπότση «Γεωπολιτική Αδριατικής-Ιονίου: Η Περίπτωση της Κέρκυρας», Παπαζήσης, 2005.

Γιώργος Ζούμπος
http://bibliokerkyra.blogspot.it/

όπως δημοσιεύτηκε στην εφημ. «ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ», 04-09-2010

* * *