Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα

«Γεννάται κι ανατρέφεται με μέλι και με γάλα/ το μέλι τρων’  οι άρχοντες, το γάλα οι αφεντάδες…»

Το καμπαναριό του Αγίου παραμονές Χριστουγέννων του 1976

Παραμονή Χριστουγέννων και τα Κάλαντα θα ακουστούν πάλι, όπως θα ακουστούν και την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και την παραμονή των Θεοφανείων σε πολύ μικρότερη όμως συχνότητα. Πόσο … παλιά είναι όμως τα Κάλαντα;

Αρχαία συνήθεια

Τα αγερμικά τραγούδια, τα οποία κάποιες ημέρες της χρονιάς τραγουδούν παρέες παιδιών γυρνώντας από πόρτα σε πόρτα συγκεντρώνοντας μικρά φιλοδωρήματα σε είδη και κέρματα, έχουν στενή σχέση με συνήθειες της αρχαίας λατρείας. Και δεν έχουν μόνο το θέμα όμοιο  με τα αντίστοιχα παλαιότερα άσματα, αλλά όμοια και τη σύνθεση και τον χαρακτήρα και την ουσία των συναισθημάτων και εννοιών που εκφράζουν.

Και παλιότερα και σήμερα τα εγκώμια (συνήθως προς τον αφέντη, την κυρά κ.τ.λ.) ακολουθούνται με φιλικές ευχές για την ευημερία του σπιτιού του. Στα αρχαία άσματα η διατύπωση των ευχών και των επαίνων έχει μεγαλύτερη χάρη, φυσικότητα και απλότητα, αλλά ο σημερινός τρόπος μπορεί να κριθεί σαν ζωηρότερος, πλέον πρωτότυπος και τρυφερότερος. Πήραν το όνομά τους από τη ρωμαϊκή εποχή όπου η πρώτη μέρα κάθε μήνα ονομαζόνταν «calendae», ενώ το μήνυμα της Γέννησης το έχουν ήδη από τους μέσους βυζαντινούς χρόνους (12^ος αι.).

Τα Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα τραγουδιούνται το πρωί της παραμονής στα αστικά κέντρα και το βράδυ της παραμονής στα αγροτικά.

Στις πόλεις τραγουδιέται κυρίως το γνωστό – λόγιας σύνθεσης – «Καλήν ημέραν άρχοντες αν είναι ορισμός σας κ.τ.λ.» που αντικατέστησε το παλιότερο δημοτικό: «Χριστούγεννα , πρωτούγεννα, πρώτη γιορτή του χρόνου/ εβγάτε για να μάθετε που ο Χτιστός γεννάται./ Γεννάται κι ανατρέφεται με μέλι και με γάλα/ το μέλι τρων’  οι άρχοντες, το γάλα οι αφεντάδες κ.τ.λ.»

Χριστουγεννιάτικο στολισμός καταστήματος στην Κέρκυρα (2014)

Το Χρσιτουγεννιάτικο δέντρο είναι εισαγόμενο βορειοευρωπαϊκό έθιμο που επικράτησε «κατά κράτος» στη χώρα μας