Η τουρκική πολιορκία του 1716 ( πρώτη διήγηση)

Το 1699 θα υπογραφθεί ειρήνη μεταξύ Οθωμανικής αυτοκρατορίας και Ενετικής Δημοκρατίας και θα δει την τελευταία να γίνεται κύριος του Μοριά. Οι Οθωμανοί δεν έβλεπαν την ώρα να ξαναπάρουν τα χαμένα εδάφη και οι Ενετοί γνώριζαν πολύ καλά ότι έπρεπε να βρουν το αναγκαίο έμψυχο υλικό για να μπορέσουν να υπερασπιστούν τα νέα εδάφη. Το παντοτινό πρόβλημα της Βενετίας ήταν ότι ενώ διέθετε έναν επιβλητικό στόλο, αντίθετα, υστερούσε σε αριθμό στον στρατό ξηράς. Για αυτόν τον λόγο πάρθηκε η απόφαση να συγκεντρωθεί η άμυνα σε λίγες κύριες αμυντικές θέσεις οι οποίες σε περίπτωση επίθεσης θα είχαν μία άμεση και γρήγορη βοήθεια από τον στόλο.  Πραγματικά, τον Απρίλιο του 1715 οι Τούρκοι άρχιζαν επιθέσεις στην Πελοπόννησο και στα κοντινά νησιά, βρίσκοντας αδύναμη αντίσταση και πιστεύοντας έτσι ότι θα μπορούσαν εύκολα να καταλάβουν όλα τα Ιόνια νησιά.
Το θέμα ήταν ότι τα Ιόνια νησιά είχαν τεράστια στρατηγική σημασία για τους Βενετούς, ειδικά η Κέρκυρα που θεωρούνταν η πύλη της Αδριατικής. Οι Βενετοί, επωφελούμενοι από την ανησυχία των Αυστριακών, που ήδη πολεμούσαν στην Βοσνία κατά των Οθωμανών, τους ζήτησαν στρατιωτική βοήθεια, πράγμα που οι Αυστριακοί τους αρνήθηκαν, υπόσχοντας όμως να δημιουργήσουν αντιπερισπασμό με χερσαίες επιχειρήσεις. Συμβούλεψαν δε τους Βενετούς να ορίσουν σαν αρχηγό του στρατεύματος έναν ικανό στρατιωτικό τους, τον κόμη Johann Matthias von der Schulenburg.

Η ορμή της Τουρκικής επίθεσης ήταν τρομερή. Μετά από μιά σύντομη πολιορκία έπεφτε το φρούριο της Λευκάδας και οι Τούρκοι μπορούσαν πλέον να βάλουν πλώρη για την Κέρκυρα. Εν τω μεταξύ η Βενετία έκανε διάφορες εκκλήσεις στα βασίλεια της Ευρώπης για αποστολή μισθοφόρων αλλά χωρίς πολλά αποτελέσματα. Όταν πραγματικά οι Τούρκοι παρουσιάστηκαν στην Κέρκυρα ξεπερνούσαν τις 30.000 ενάντια στις 5.000 μόνο των αμυνόμενων.

Ο Schulenburg έφτασε στην Κέρκυρα στις 15 Φεβρουαρίου του 1716 και έδωσε αμέσως οδηγίες για την ενίσχυση και το συμπλήρωμα των αμυντικών έργων. Παράλληλα στέλνει οδηγίες στην Βενετία για του σταλούν αξιωματικοί, μηχανικοί, πυροβολητές κλπ. Στις 8 Απριλίου μαθαίνει από τον πρίγκιπα Ευγένιο ότι έχουν πλέον αποπερατωθεί οι εργασίες των Τούρκων για την συγκέντρωση στόλου στο Βουθρωτό και ότι η επίθεση είναι επικείμενη. Ο Schulenburg για να μην δημιουργήσει πανικό δεν κοινοποιεί την είδηση αλλά την εμπιστεύεται σε λίγα άτομα. Παράλληλα επιταχύνει των ρυθμό των έργων και ξαναζητάει ενισχύσεις και προμήθειες από την μητρόπολη. Αποφασίζει τέλος να επιβιβαστεί και να κατευθυνθεί με την Armata Grossa (στόλος από πλοία με πανιά) εναντίων των Τούρκων. Ελπίζει, με τα 26 πλοία διοικούμενα από τον Andrea Correr, να επιτεθεί στα τουρκικά στην ανοιχτή θάλασσα και όπως θα ήταν αυτά φορτωμένα με πυρομαχικά, προμήθειες και στρατό, να καταφέρει να τους προξενήσει αρκετές ζημιές. Κατευθύνεται έτσι προς την Ζάκυνθο ελπίζοντας να φράξει την οδό του Ιονίου.

Στις 13 Απριλίου έρχεται είδηση από την Βενετία ότι υπογράφθηκε συμμαχία μεταξύ Βενετίας και Αυστρίας για κοινό αγώνα κατά των Τούρκων και το ηθικό αναπτερώθηκε. Εν τω μεταξύ οι Τούρκοι, ή από τύχη ή καλώς πληροφορημένοι, περνούν πολύ ανοιχτά από την Ζάκυνθο και είναι πλέον ελεύθεροι να κατευθυνθούν στην Κέρκυρα.
Την 1η Ιουλίου ο Schulenburg γυρίζει στην Κέρκυρα και στις 5 του ίδιου του μήνα, ο τουρκικός στόλος, αποτελούμενος από 62 πλοία υπό τις διαταγές του Πασά Janun Hogià, εμφανίζεται στο στενό της Κασσιώπης. Ο Andrea Pisani, διοικητής της Armata Sottile (γαλέρες με κουπιά), που είχε μείνει στο λιμάνι, λαμβάνει την εντολή να εμποδίσει την αποβίβαση. Μα η είδηση για νέα εντόπιση των Τούρκων τον εμποδίζει να το κάνει. Στο μεταξύ ο Schulenburg μαθαίνει ότι φτάνει στην Κέρκυρα μία νηοπομπή από την Βενετία με εφόδια αλλά χωρίς ναυτική συνοδεία και διατάζει τα πλοία της Armata Sottile να πάνε να την συναντήσουν και να την προστατεύσουν. Μόλις ο πληθυσμός της πόλης είδε τις βενετικές γαλέρες να κατευθύνονται προς δυσμάς πανικοβλήθηκε γιατί νόμιζε ότι οι βενετοί θα εγκατέλειπαν την Κέρκυρα στην μοίρα της.

Στις 6 και 7 Ιουλίου ο Schulenburg επιθεωρεί το στράτευμα. Ήξερε ότι η τακτική των Τούρκων ήταν η μαζική επίθεση, τακτική που είχε σαν σκοπό να προκαλέσει δέος και φόβο στους επιτιθέμενους. Για αυτόν τον λόγο ο στρατάρχης αποφασίζει να δημιουργήσει μία γραμμή άμυνας πολύ κοντά στον πιθανό χώρο της τουρκικής αποβίβασης σκοπεύοντας έτσι να δημιουργήσει κενά στις γραμμές τους και να επιβραδύνει τον ρυθμό τους. Από την επιθεώρηση που έκανε βγήκαν ικανοί 300 Γερμανοί, 293 Βενετοί, 726 Δαλματοί και 293 Έλληνες. Το υπόλοιπο του στρατεύματος δεν ήταν ικανό να λάβει μέρος σε μάχη λόγω ασθενειών κλπ. Δίνει λοιπόν διαταγή να μαζέψουν ότι υλικό βρουν, σίδερα, ξύλα, πέτρες κλπ για να τα χρησιμοποιήσουν ενάντια στους εισβολείς κατά την προσπάθεια τους να διαβούν τα τείχη. Διατάζει επίσης να βυθιστούν όλες οι βάρκες του λιμανιού.

Οι Τούρκοι, που ανάμεσα στις γραμμές τους είχαν και Γάλλους και Ναπολιτάνους, μην γνωρίζοντας το λιμάνι και από φόβο μήπως τα πλοία τους εξοκείλουν, αποφάσισαν στις 8 Ιουλίου να αποβιβαστούν στο νησί Βίδο. Ο Πασάς αποβίβασε 6.000 στρατιώτες και 4.000 γενίτσαρους, έφτιαξε αμυντικές θέσεις και εγκατέστησε τα πιο βαριά κανόνια που διάθετε. Μόλις έγινε αυτό αποβίβασαν στην παραλία του Ίψου και άλλες χιλιάδες στρατό μαζί με 3.000 ιππείς, έστησαν καταυλισμό και ετοιμάστηκαν για την πολιορκία. Ο Schulenburg βλέποντας την μεγάλη ανισότητα στον αριθμό ανάμεσα στις δύο πλευρές προσπάθησε να δημιουργήσει και κάποιους λόχους από τον ντόπιο πληθυσμό βάζοντας τους μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες. Παράλληλα δίνει διαταγή να γίνουν έρευνες σε όλο το νησί για τυχόν άλλες τούρκικες αποβάσεις. Πάντα στις 8 Ιουλίου φτάνει η είδηση ότι η Armata Grossa, που είχε αποπλεύσει από τις ακτές της Puglia, συνάντησε τον τουρκικό στόλο και αφού τον κατατρόπωσε συνέχισε την πορεία με προορισμό την Κέρκυρα.
9 Ιουλίου: Στις 6 το απόγευμα οι Τούρκοι αποβιβάζουν και άλλο στρατό ακόμα μαζί με πυροβολικό και είναι έτοιμοι πλέον να επιτεθούν. Ο Schulenburg θέτει σε ετοιμότητα και τους ανίκανους για μάχη αρκεί να μπορούν να κρατήσουν μία θέση βολής.
12 Ιουλίου: Οι Βενετοί υπολογίζουν σε περίπου 12.000 τους Τούρκους έτοιμους για επίθεση σύν το πυροβολικό.
16 Ιουλίου: Αρχίζουν οι πρώτες αψιμαχίες. Οι Τούρκοι αρχίζουν να πλησιάζουν πολύ προσεχτικά στέλνοντας περιπόλους γαι να κάνουν αναγνώριση του εδάφους. Ο Schulenburg τους στέλνει ενάντια κάποιους λόχους από Έλληνες και εβραίους οι οποίοι σκοτώνουν 6 Τούρκους και αιχμαλωτίζουν έναν ο οποίος θα ανακριθεί για συλλογή πληροφοριών.
18 Ιουλίου: Συνοδευόμενη από την Armata Sottile φτάνει στην Κέρκυρα η νηοπομπή από την Βενετία με εφόδια και στρατό. Το βράδυ θα καταφθάσουν και 4 μαλτέζικα πλοία που θα ενωθούν με τον βενετικό στόλο. Ο Schulenburg τοποθετεί 100 Γερμανούς, 100 Βενετούς και 100 Δαλματούς στον οχυρό του λόφου Αβράμη που βρίσκονταν μπροστά απο τις τουρκικές δυνάμεις, 200 Βενετούς και Δαλματούς στον λόφο S.Salvatore (Σωτήρας) και 250 γρεναδιέρους κοντά στο νοσοκομείο, στα δεξιά του λόφου Αβράμη.
20 Ιουλίου: Βλέποντας ότι οι Τούρκοι δεν αποφασίζουν να επιτεθούν και φοβούμενος μήπως αυτή η αναμονή σημαίνει άφιξη ενισχύσεων, ο Schulenburg αποφασίζει να στείλει την Armata Grossa να παρενοχλήσει τον τουρκικό στόλο.

21 Ιουλίου: Ένας μεγάλος στόλος από παπικά, ισπανικά , Τοσκάνικα και Γενοβέζικα πλοία ενώνεται με τον Βενετικό στόλο δείχνοντας έτσι ότι έπιασε τόπο η έκκληση της Βενετίας περί κοινής άμυνας της χριστιανοσύνης, λαμβάνοντας έτσι την βοήθεια κρατών πολύ ευαίσθητων στην παπική θέληση.
24 Ιουλίου: Οι Τούρκοι αρχίζουν μία μεγάλη επίθεση η οποία όμως αποκρούεται χαρη στην σωστή και ευφυή διάταξη των πυροβολαρχιών.
25 Ιουλίου: Νέα τουρκική επίθεση κοντά στην συνοικία Μαντούκι αλλά η άμυνα των Ελλήνων και Δαλματών αντέχει και η επίθεση αποκρούεται.
29 Ιουλίου: Ομάδες τούρκικου ιππικού πλησιάζουν στον λόφο Αβράμη. Ο υποσυνταγματάρχης Macedonia, αντίθετα από τις διαταγές του Schulenburg που είχε διατάξει να μην εκτεθεί κανείς, βγαίνει να τους αντιμετωπίσει με 400 περίπου Έλληνες και Δαλματούς. Έχοντας ελάχιστες απώλειες καταφέρνει να φονεύσει περίπου 200 Τούρκους αλλά ο Schulenburg, αν και ικανοποιημένος, τον διατάζει να σταματήσει την αντεπίθεση και να επιστρέψει στα οχυρά. Οι Τούρκοι από την περιοχή του Κεφαλομάντουκου αρχίζουν κανονιοβολισμό και ο Schulenburg αποφασίζει την ανακατανομή του μπαρουτιού και την φύλαξη του σε διάφορες αποθήκες καλά προφυλαγμένες.
1 Αυγούστου: Ο Janun Hogià αποφασίζει να περάσει σε δράση ενάντιών των λόφων S.Salvatore και Αβράμη στέλνοντας τα καλύτερα του στρατεύματα. Η μάχη κρατάει 3 μέρες και στο τέλος οι Γερμανοί που τον υπερασπίζονται είναι υποχρεωμένοι να υποχωρήσουν και ο λόφος San Σalvatore να χαθεί. Στην συνέχεια θα χαθεί και ο λόφος του Αβράμη παρά την ηρωική αντίσταση των Δαλματών και την απώλεια του επικεφαλής τους, Maina.
2 Αυγούστου: Είναι μία κρίσιμη μέρα, οι Τούρκοι έχουν καταλάβει όλο το Μαντούκι και το γεμίζουν με στρατό, λάβαρα και σημαίες.
4 Αυγούστου: Οι Τούρκοι, πεπεισμένοι ότι οι αμυνόμενοι έχουν φτάσει πλέον στα όρια της αντοχής τους και αισθανόμενοι σίγουροι για την τελική επίθεση, στέλνουν πρεσβεία με άσπρη σημαία, ζητώντας την άνευ όρων παράδοση και δίνοντας εγγυήσεις για τις ζωές των υπερασπιστών. Ο διαχειριστής των 4 νήσων Loredan στέλνει τον αξιωματικό Bartolomeo Bruni και τον ταγματάρχη Sardina να διαβουλευτούν με τον Τούρκο διοικητή Mohamed Cossa. Δεν γνωρίζονται οι ακριβείς προτάσεις των Τούρκων παρά μόνο η απάντηση του γενικού Προβλεπτή της Κέρκυρας Da Mosto ο οποίος απαντά ότι θα τους στείλει τα κλειδιά της πόλεως δεμένα στις οβίδες των κανονιών!
6 Αυγούστου: Γενική τουρκική επίθεση στις οχυρώσεις. Οι Τούρκοι προσπαθούν να ανεβάσουν στοιχεία πυροβολικού στους λόφους San salvatore και Abramo αλλά τους καθυστερεί πολύ η αντίσταση των αμυνόμενων. Ο Schulenburg παραπονιέται για την κατώτερη ποιότητα των βενετικών κανονιών και πυρομαχικών στον υπεύθυνο του πυροβολικού Alberghetti.

10 Αυγούστου: Καταφθάνει το πλοίο του εγγλέζου διοικητή νηοπομπής 5 πλοίων και 1500 περίπου στρατιωτών, σταλμένους από την Βενετία για να ενισχύσουν την φρουρά. Αναφέρουν ότι τα υπόλοιπα πλοία βρίσκονται στο Μπρίντιζι έτοιμα να σαλπάρουν και ότι ο πρίγκιπας Ευγένιος πήρε αποφασιστική νίκη κατά των Τούρκων στο Πετροβαραντίν. Δίνεται διαταγή στον εγγλέζο διοικητή να αναχωρήσει αμέσως για να μεταφέρει τις υπόλοιπες ενισχύσεις. Οι μέχρι τώρα απώλειες των αμυνομένων είναι 20 αξιωματικοί και 500 στρατιώτες.
15 Αυγούστου: Καταφθάνουν επιτέλους τα 5 πλοία με τους 1500. Οι πιό πολλοί είναι Γερμανοί και περίπου 300 έπο αυτούς είναι άρρωστοι και ανίκανοι για μάχη.Ο Schulenburg τους οργανώνει αμέσως φροντίζοντας να διοικούνται απο αξιωματικούς που μιλούν την ίδια γλώσσα.
18 Αυγούστου: Ο Schulenburg στέλνει περίπου 400 οπλίτες σαν ενίσχυση στην Porta Raimonda και επιχειρεί ένα είδος εξόδου με 200 Γερμανούς και Δαλματούς προσπαθώντας να πιάσουν αιχμαλώτους για να τους ανακρίνουν. Η προσπάθεια αποτυχαίνει, χάνονται 60 στρατιώτες και 3 αξιωματικοί.
19 Αυγούστου: 3.000 γενίτσαροι επιτίθενται με σκάλες και σπαθιά σε σημείο των τοιχών (Σκάρπωνα) που το υπεράσπιζαν περίπου 400 Γερμανοί οι οποίοι υποχωρούν χωρίς να ρίξουν ούτε μία ντουφεκιά. Οι Τούρκοι αναρτούν τις σημαίες και τα λάβαρα τους και εμψυχωμένοι από την επιτυχία επιτίθενται στο Νέο Φρούριο, καρδιά της άμυνας. Ακολούθησε μία αιματηρότατη μάχη με πρωταγωνιστές τους Βενετούς του στρατηγού Sala. Αυτοί οι τελευταίοι επιχειρούν αντεπίθεση για να ανακαταλάβουν τα χαμένα. Η σύγκρουση είναι ολοκληρωτική και οι αναφορές μιλούν για ένα επεισόδιο όπου Βενετοί, Γερμανοί και Δαλματοί οδηγούμενοι από έναν φραγκισκανό μοναχό, οπλισμένο με σταυρό, κατάφεραν να αντιστρέψουν την κατάσταση. Στο τέλος φονεύθηκαν πάρα πολλοί Τούρκοι και οι Βενετοί κατάφεραν να ξαναπάρουν τα τείχη και να κυριεύσουν σαν λάφυρα 36 τούρκικες σημαίες. Οι Βενετοί είχαν περίπου 300 νεκρούς και τραυματίες ενώ ο αριθμός των Τούρκων πλησιάζει τις 3.000 απώλειες.
20 Αυγούστου: Ξεσπάει ξαφνική θύελλα. Τα τούρκικα χαρακώματα πλημμυρίζουν και το μπαρούτι τους βρέχεται. Προσπαθούν μία τελευταία απογνωσμένη επίθεση στην Porta Raimonda αλλά αποκρούονται.
21 Αυγούστου: Συνεχίζονται οι βολές πυροβολικού ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα αλλά παρατηρούνται παράξενες κινήσεις στο τουρκικό στρατόπεδο.
22 Αυγούστου: Οι Τούρκοι επιβιβάζονται στα πλοία τους αφήνοντας στην στεριά πλήθος λάφυρα και προμήθειες.
24 Αυγούστου: Ενώ ο τουρκικός στόλος καταδιώκεται από τον Pisani, η Κέρκυρα γιορτάζει το τέλος της πολιορκίας.

Μεγάλες καταστροφές σημειώθηκαν στην ανοχύρωτη ύπαιθρο, όπου και ξέσπασε η καταστροφική μανία των Τούρκων. Ιδιαίτερα δεινοπάθησαν τα έξω από την πόλη κοντινά προάστια, Σαρόκο, Μαντούκι, Καστράδες. Για την πόλη λέγεται χαρακτηριστικά ότι οι ζημιές θα ήταν λιγότερο αξιοσημείωτες αν δεν έσπευδαν οι μισθοφόροι και οι κακοποιοί να την καταλεηλατήσουν. Οι ζημιές από τους βομβαρδισμούς ήταν σημαντικές και απο τα κοντινά προάστια αυτό που δοκιμάστηκε πιο σκληρά ήταν το Σαρόκο, πλάι στο κέντρο της άμυνας που σε αυτή την πολιορκία ήταν το Nέo Φρούριο.Το Σαρόκο ερειπώθηκε εντελώς και τα υλικά του χρησιμοποιήθηκαν στις οχυρώσεις ενώ ένα αναρίθμητο πλήθος δέντρων κόπηκε για πολεμικές κυρίως ανάγκες. Ανάμεσα στα δέντρα που αφανίστηκαν ήταν και οι παλαιότατες κουκουναριές που αποτελούσαν το κύριο μέρος του πενιχρού εισοδήματος των φτωχών οικογενειών.

* * *